آیین عیاری و جوانمردی در آینه فرهنگ ایرانی

جوانمردان همراه با آیین نشان از دیر زمانی پیش از ظهور اسلام تا دوره معاصر، حضوری بس گسترده درجامعه، ادبیات مکتوب و شفاهی، ورزش پهلوانی، هنرها، آیین ها، و باورهای عامیانه ایران زمین داشته اند. عیار، جوانمرد، شاطر، اهل فتوت، اخی، لوطی، داش، باباشمل، رند و ... همه جلوه هایی از یک حقیقت واحد هستند. برای این قهرمان چند چهره همانندهای فراوانی نیز در دیگر فرهنگ ها می توان یافت: از سامورایی های ژاپنی گرفته تا رابین هود و نیز دلاوران میز گرد آرتورشاه در انگلیس، از صعالیک عرب گرفته تا شوالیه های فرانسوی، از کاکه های افغانستان وآلفته های ازبکستان و تاجیکستان گرفته تا احداث شام و ... فارغ از این که برای این جریان ریشه ای اجتماعی قایل باشیم یاریشه ی دینی، ویژگی های ذیل، تقریبا در همه چهره ها مشترک است: شجاعت و چابکی، راستگویی، کرم، سخاوت و مهمان نوازی ، ناداشتی و بی توجهی به مال اندوزی، امانتداری وپای بندی به عهد و پیمان، پاکدامنی، صبر در برابر سختی ها ، بهره مندی از جنگاوری و فنون رزمی، شبروی و غارت گری از ستمگران، و بخشیدن به فقرا به عبارت دیگر نپذیرفتن نظم موجود و تلاش در استقرار نظمی دیگرگونه. پژوهش حاضر، با روش توصیفی تحلیلی، در پی یافتن علت حضور فراگیر جوانمرد و جوانمردی در فرهنگ های مختلف و به ویژه در ارکان گوناگون فرهنگی واجتماعی ایران است . برای نیل به این هدف، این جستار، ابتدا نمودهای مختلف این میراث فرهنگی ناملموس را در ایران- با تاکید بر تجلیات ادبی آن بررسی می کند و سپس، برای توضیح همانندها و همانندی های موجود و یافتن علتی برای وجود این الگوی تکرار شونده در نقاط مختلف جهان، سه احتمال را مطرح می نماید که هر سه، قایل به وجود منشا واحد و یگانه ای برای موضوع هستند

کلیدواژه ها:

جوانمردی ، ایران ، فرهنگ ، ادبیات ، کهن الگو