بررسی اثر سیلاب بر تغییر بستر و حریم رودخانه ها با استفاده از مدل HEC-RAS و GIS مطالعه موردی: رودخانه رودان

سیل یکی از پدیده های مخرب و پیچیده طبیعی است که هرساله خسارات فراوانی را به دنبال دارد. سیلاب دشت ها و مناطق مجاور رودخانه ها، که بیشتر فعالیت های اقتصادی و اجتماعی در آن صورت می گیرد، پیوسته در معرض خطر سیل قرار دارند و ضروریست که در این گونه مناطق محل های سیل گیر در دوره بازگشت های مختلف در نقشه پهنه بندی سل مشخص شوند. اهداف از مطالعه حاضر پهنه بندی بازه ای به طول 15/4 کیلومتر از رودخانه رودان واقع در استان هرمزگان و شهرستان رودان می باشد. براین اساس ابتدا با استفاده از دیرینه شناسی و داغاب حداکثر سیل های گذشته و فاصله زمانی آن ها به تعیین دوره بازگشت مناسب اقدام شد. جهت محاسبه دبی سیلاب از نرم افزار MIKE11 و روند یابی سیلاب با استفاده از روش های موج سینماتیکی، موج دینامیکی ضمنی و موج پخشیدگی (آنالوژی) و مقایسه این تایج با مقادیر مشاهداتی دبی سیل استفاده شد. قابل ذکر است که در این مطالعه جهت پهنه بندی سیل از رابطه رگرسیونی بین دبی و عرض جریان سیل (پهنه بندی) استفاده شد. سپس با استفاده از مدل HEC-RAS و وارد کردن داده های لازم (پروفیل سطح آب و ویژگی های جریان)، حدود سی گیر حاشیه رودخانه مشخص شد نتایج نشان داد که روند یابی سیلاب با روش موج دینامیکی با ختلاف 0/231 نسبت به دبی مشاهداتی و عدم وجود اختلاف زمانی بین دبی اوج مشاهداتی و روندیابی شده به عنوان بهترین روش جهت تعیین حداکثر دبی لحظه ای سیلاب با دوره بازگشت 30 ساله انتخاب شد. حداکثر عرض سییلاب 46/637 متر محاسبه شد که مقدار مشاهداتی 44/37 بوده است. حداکثر سطح سیل گیر در ابتدای بازه 4711/660 متر مربع به عرض سیلاب 19/097 متر و در انتهای بازه 38663/379 متر مربع و عرض سیلاب گیر 44/347 متر بود. همچنین نتایج نشان داد سرعت در ابتدای بازه مطالعاتی بین 0/8 تا 3/9 متر بر ثانیه تغییر می کند و بیشترین مقدار سرعت در این ناحیه است در حالی که سرعت در انتهای بازه بطور متوسط 1/5 متر بر ثانیه بود بیشترین مقدار عمق هیدرولیکی در لبه غربی بازه مطالعاتی قرار دارد که مقدار متوسط آن برای کل بازه 0/5 متر و بیشترین مقدار آن 5/36 متر بود. دبی حداکثر سیلاب با دوره بازگشت سی ساله 30 متر مکعب بر ثانیه محاسبه گشت که عمق و عرض جریان سیلاب از بالادست به سمت مناطق پایین دست افزود می گردد و پهنه های سیل گیر از بالا به پایین بازه افزایش می یابد.

کلیدواژه ها:

سیل گیری ، HEC-RAS ، موج دینامیکی ، ضریب زبری مانینگ ، رودخانه رودان