حقیقت و مجاز با تکیه بر نظریه ابو اسحاق اسفراینی و ابوالفتح عثمان ابن جنی

صاحب نظران دربحث مجاز وکم وکیف آن هم عقیده نیستند ،گروهی ودرراس آنان ابواسحق اسفراینی م نکرمجازشده ومعتقدند: مجازبنابرآنچه دربین بلاغیان شهرت دارد نادرست است ،زیرا عربها الفاظ را برای معانی مختلفی وضع کرده وهرلفظی را درمعنای خود بکارد برده اند ، لذا تفاوتی ندارد که ما آن معانی را حقیقت بنامیم یا مجاز، بنا براین عقیده، عربها واژه اسد را، هم برای حیوان درنده وهم برای انسان وضع کرده واین گونه استدلال نموده اند که : مجاز، الفاظ را ازمعنای موضوع له خود به معنایی غیراصلی منتقل می نماید ولازمه این کارآن است که منقو ل عنه، متقدم ومنقول الیه متاخرفرض شود، درصورتی که عربها درهرزمان ومکانی هریک ازحقیقت ومجاز را درجای خود بکاربرده اند وپای تقدیم وتاخیررا به میان نکشیده اند، لذا تقسیم الفاظ به حقیقت ومجازنوعی تحکم است.گروهی دیگرودرصدرآنان عثمان ابن جنی معتقدند؛ اغلب واژگان زبان عربی درمعنای مجازی استعمال شده اند نه درمعنای حقیقی مثلاقام زید به معنای صدور قیام اززیداست ومعلوم است که مطلق قیام نه دریک زمان واحد ونه درهمه زمانها اززید صادر نشده وچنین قیامی نمی تواند اززید صادر شود زیرا قیام، برجنس فعل دلالت دارد وجنس، مطلق زمان ماضی ومضارع را دربرمی گیرد ومحال است که از یک انسان درزمان واحد یاغیرواحد چنین قیامی صادرشود پس قام زید حقیقت نیست بلکه مجاز است ازباب ذکرکل درجایگاه جزء یا ازباب اتساع ومبالغه وتشبیه قلیل به کثیر

کلیدواژه ها:

بلاغت ، حقیقت ومجاز ، ابن جنی ، ابواسحق اسفراینی