رابطه خشونت شهری با فضاهای بی دفاع شهری(نمونه موردی: شهر کرمان)

امروزه از چالش های حیات شهری، وجود ناهنجاری های اجتماعی و رفتارهای خشونت آمیز شهروندان است. فرض بر آن است که به مقیاس امکان برخورداری از رفاه مادی و نیز رشد کالبدی و شبکه ای که در شهرها فراهم می گردد، آسایش و امنیت بیشتر تحقق یابد. اما شواهد موجود از فرآیند توسعه ی معکوس حکایت دارد و مقداری از این کنش های پرمخاطره و ناامنی شهری ناشی از شرایط کالبدی- مکانی و طراحی شهری است. تهدیدهای ناشی از دریافت و احساس ناامنی به وسیله اقشار مختلف اجتماعی به خصوص زنان، کودکان و سالمندان، در بسیاری از فضاهای شهری کشور ما امری انکارناپذیر است. محققان عرصه جرم شناسی و مطالعات شهری به این نتیجه رسیده اند که با تاثیر گذاردن بر محیط فیزیکی و موقعیت بزهکار و بزه دیده، با هدف دشوار یا سلب نمودن امکان وقوع جرم و کاستن از جاذبه ها ی محیطی بزهکاری می توان از آمار جرایم کاست. به طور کلی هر فضای شهری گاه می تواند از نظر عملکردی و کالبد ی نقشی متفاوت داشته باشد. مسیله این است که بعضی از فضاهای شهری به دلیل شرایط کالبدی خاص یا ویژگی های عملکردی در آن فضا، می توانند از عوامل زمینه ساز جرایم شهری باشند. درصورتی که از آن عملکردها شناخت پیدا کنیم، می توانیم با برنامه ریزی درست فضای شهری این نوع از جرایم را کاهش داده یا از بین ببریم و در ایجاد شرایط مطلوب موثر باشیم . به تعریف نیومن فضاهای قابل دفاع واژه ای است برای سلسله ای از نظام های فضایی شامل موانع واقعی و نمادین، حوزه های نفوذ تعریف شده و امکان مراقبت بیشتر که در کنارهم محیط را به کنترل ساکنان در می آورد. نیومن برای خلق فضای قابل دفاع وجود چهار عامل را قلمرو، کنترل دسترسی ، حمایت از فعالیتهای اجتماعی و نظارت را ضروری می داند و اگر فضایی این عوامل را نداشته باشه عملا فضای بی دفاع می باشد.هدف اصلی این پژوهش، سنجش رابطه ی بین فضاهای بی دفاع با خشونت های شهری است و شناخت نوع جرایم در فضاهای بی دفاع ، شناخت ویژگیهای کالبدی فضاهای بی دفاع ، شناخت مشخصات اجتماعی فضاهای بی دفاع و سنخ شناسی خشونت در شهر کرمان از دیگر اهداف می باشد. روش پژوهش مبتنی بر پیمایش و ابزار پرسشنامه است. پرسشنامه ی محقق ساخته پژوهش، ابعاد خشونت شهری را در مولفه های مختلف از جمله خشونت روانی، خشونت فیزیکی، خشونت اقتصادی و خشونت اجتماعی مورد سنجش قرار داده است که پس از اعتباریابی و برآورد پایایی در نقاط مختلف شهر کرمان در قالب فضاهای بی دفاع و فضاهای بادفاع اجرا گردید. تعداد 24نقطه از کرمانی نمونه ی تحقیق را شامل می شوند که از چهار حوزه ی شهری کرمان برگزیده شدند. تکنیک انتخاب نمونه ها مبتنی بر نمونه گیری سهمیه ای در فضاهای مورد مطالعه بر اساس زمان مراجعه پرسشگران بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد میزان بروز خشونت شهری در فضاهای مختلف شهری به یک میزان نیست و رفتارهای خشونت آمیز شهروندان کرمانی در فضاهای بادفاع کمتر از میزان خشونت در فضاهای بی دفاع است. آزمون فرضیه ی رابطه ی بین فضای شهری و مولفه های خشونت شهری نیز نشان داد تفاوت معنی داری از نظر وقوع انواع خشونت بین شهروندان به تفکیک فضای بی دفاع و بادفاع وجود دارد و برخی فضاهای شهری به سبب ویژگی های کالبدی و اجتماعی به صورت بالقوه پذیرای خشونت هستند و بستری مطمین برای فعالیت های امنیت زدا و خشونت آمیز فراهم می کنند. آزمون فرضیه ابعاد مختلف خشونت در کرمان نشان می دهد که خشونت اجتماعی و خشونت روانی بیشتر از دیگر انواع خشونت در کرمان رخ می دهد که موجب عدم کارآیی فضاهای شهری و افول و ضعف مکان های سوم شده و از ایجاد پیوستگی اجتماعی جلوگیری می کند.

کلیدواژه ها:

فضای بی دفاع ، فضای قابل دفاع ، طراحی محیطی و کالبدی ، خشونت های شهری ، جرم