ارزیابی نرخ مالیات (مسقیم و غیرمستقیم) در نظام مالیاتی ایران از منظر بهینه بودن و محاسبه فاصله اطمینان نرخ های موجود

امروزه نقش نظام مالیاتی کشورها در تعیین اهداف اجتماعی، اقتصادی و بودجه ای بر کسی پوشیده نیست. در بعد اجتماعی مهمترین هدف وضع مالیات کاهش فاصله طبقاتی و توزیع مجدد درآمدهاست، در حالی که هدف اقتصادی وضع مالیات، تثبیت نوسانات اقتصادی، تخصیص بهینه منابع بین بخش های مختلف و کمک به تسریع فرایند توسعه بخشی می باشد. بعلاوه هدف بودجه ای وضع مالیات نیز تامین مالی بودجه دولت است که از اهمیت زیادی برخوردار است. اتکا بیش از حد به درآمدهای نفتی با توجه به نوسانات قیمت نفت در بازارهای جهانی می تواند سبب بی ثباتی کل درآمد دولت گردد. از طرف دیگر این وابستگی باعث شده است که دولت نه تنها خود را نیازمند به درآمدهای مالیاتی نداند بلکه برنامه ریزی و جهت گیری مناسبی در جهت اصلاح رویه اخذ مالیات در پیش نگیرد. نظریه مالیات بندی بهینه در ادبیات مالیاتی در راستای در نظر گرفتن ملاحظات عدالت و برابرسازی مطرح و گسترش یافته است. تجزیه وتحلیل مسیله مالیات بندی بهینه در قالب فرمول ها سابقه زیادی نداشته و به قرن نوزدهم و به نوشته های اقتصاددانانی چون جان استوارت میل بر می گردد. اولین تلاش جدی در این زمینه توسط فرانک رمزی صورت گرفته است. با این توضیحات در این مطالعه بر آن شدیم که به بررسی و برآورد نرخ بهینه مالیات مستقیم و غیر مستقیم در اقتصاد ایران پرداخته شود. جهت نیل به این هدف ابتدا طی یک الگوسازی به رابطه نرخ بهینه مالیات رسیدیم، سپس با استفاده از روش خودرگرسیون با وقفه های توزیعی(ARDL)، اقدام به برآورد پارامترهای مورد نیاز در معادله نرخ بهینه مالیات نمودیم و در گام آخر نرخ بهینه مالیات برای هر یک از سال های بازه زمانی 1390-1380، محاسبه و فاصله اطمینان نرخ های واقعی مالیات طراحی گردید. نتایج حاکی از آن است که نرخ بهینه مالیات برای بازه زمانی فوق الذکر بصورت میانگین برابر با 10.61 درصد می باشد و در بعضی از سال های بازه زمانی فوق، نرخ های مالیاتی که دولت وضع کرده است به علت قرار نگرفتن در فاصله اطمینان طراحی شده، بهینه نبوده است.

کلیدواژه ها:

نرخ بهینه مالیات ، مالیات مستقیم و غیرمستقیم ، درآمد ملی ، الگوی ARDL