مبادلات جهانی منطقه ای، فرصتی برای پایداری توسعه در ناحیه جنوب شرقی ایران

محور شرق کشور به شدت از توسعه نیافتگی در رنج است؛ ضایعه ای که منطقا زمینه ساز آسیب های متعددی بوده است. بر پایه بررسی های معتبر بین المللی، بسیاری از کشورهای منطقه و از جمله در آسیای مرکزی در حالی تقاضاهای فراوان و متنوعی را در بازارهای جهانی مطرح کرده اند که به اعتبار منابع غنی نفت و گاز و ... خود، قادر به پرداخت بهای آن هستند و در مقابل اقتصاد جهانی هم به آن منابع انرژی چشم دوخته و هم برای بازارهای بزرگ و بکر آن ها برنامه ریزی کرده است. ایران در مرکزیت تلاقی سه قاره، با موقعیتی بی همتا و برخوردار از مزیت های نسبی فراوان، قادر است با روان سازی این داد و ستد کلان، در بستری از همکاری های متنوع، انباشت و توسعه فراگیری را سامان بخشد. مسایل اساسی اما عبارتند از: یکم، پشتوانه های نظری روزآمد، با وجود اهمیت آن برای تبیین راه کمتر مورد عنایت بوده است. دوم، شناختی جامع و همه جانبه درباره نیاز های حیاتی بیرونی، حجم کلان آن و مزیت های نسبی وگاه مطلق کشور و از جمله ناحیه جنوب شرقی برای پاسخگویی بهینه به آن ها شکل نگرفته است. سوم، تحرکات کشورهای رقیب و هم پیمانان آنها برای تصاحب اینفرصت ها به زیان ایران، به ویژه تاثیرات نامطلوب بلند مدت آن بر توسعه اقتصاد، سیاست، اجتماع، فرهنگ و ... امنیت و نیز تبعات سوء ماندگار آن بر ارزش موقعیت راهبردی کشور، به صورت جدی مورد توجه قرار نگرفته است. چهارم، در نظام تصمیمگیری کشور، کماکان عزمی معطوف به برنامه ای فراگیر به منظور شکار فرصت های بیرونی و بهره گیری از قابلیت های فراوان درونی مرتبط با این تحول ایجاد نشده است. در نتیجه این فقدان ها، با وجود اجرای پروژه های متعدد در جنوب شرق کشور، آشکارا توسعه ای متوازن و پایدار را شاهد نیستیم. این نوشتار بر آن است تا با تاکید بر واقعی بودن آن مبادله عظیم و تعیین کنندگی رقابت کشورها برای تصاحب محوریت آن، مزیت های برتر جنوب شرقی کشور و ارزش موقعیت ایران برای پاسخگویی بهینه به این عرضه و تقاضای بزرگ و نتایج گرانسنگ آن بر توسعه پایدارکشور را به اجمال مورد بررسی نقادانه قرار دهد

کلیدواژه ها:

مبادلات منطقه ای جهانی ، موقعیت سرزمینی ایران ، ناحیه جنوب شرقی ، ترانزیت ، برنامه ریزی ، توسعه