خلاقیت در معماری زنان: دیدگاهی بر پایه پژوهش های روان شناختی

خلاقیت از جمله مهمترین ارکان طراحی و ساخت سازه های ماندگار و منحصر به فردی است که تمایز، برتری و زیبایی هر سازه را نسبت به موارد مشابه آن رقم می زند. تفکر خلاق(creative thinking) عاملی است که یگانگی و بی همتایی را در معماری به دنبال می آورد و از آنجا که پژوهش های متعددی به بررسی این عامل با تاکید بر تفاوت های جنسیتی صورت گرفته است، در این مقاله ابعاد مختلف خلاقیت زنان، با نظر به پژوهش های تجربی، نوروسایکولوژی و روان شناسی شناختی مورد بررسی قرار گرفته و نمونه هایی از سازه ها و طرح های ارائه شده توسط زنان معمار که می تواند گویای چنین تفکر خلاقی باشد، معرفی خواهند شد.ازابعاد تفکر خلاق می توان به تفکر خلاق بصری یا نگاره ای (Figural) و کلامی(Verbal) اشاره کرد. ماتد ، رادریگز و گرند(2007) دریافته اند که در زنان دارای تحصیلات دانشگاهی(در مقایسه با تحصیلات ابتدایی و متوسطه) نمره شاخص های بصری خلاقیت مانند سیالی نگاره ای، اصیل بودن، و مقاومت در برابر خامی و نپختگی نگاره به طور معناداری بالاتر است و جالب اینکه این زنان در مقایسه با مردان دارای تحصیلات دانشگاهی نیز نمرات بالاتری در خلاقیت کسب می کنند. چنین تفاوتی نه تنها در زنان بلکه در دختران(سنین 9 تا 11 سال) نیز بارز است. کرشنر و لگر(1985) نشان دادند که همواره دختران نسبت به پسران در 7 خرده مقیاس خلاقیت برتری نشان می دهند(مخصوصاً در سیالی نگاره ای و کلامی).توانایی کلامی برتر زنان و مهارت های برتر آنان در شناخت اجتماعی (نبت، فرینگتون و هسمن،2005)؛ عدم تفاوت در زمان پاسخدهی زنان با مردان در پاسخگویی به محرک های ریاضی(کلر و منون،2009)؛ و برابری عملکرد هوشی زنان با مردان _ علیرغم دیدگاه های سنتی و قالبی موجود در جامعه_ (هایر و همکاران،2005) حاصل پژوهش هایی است که موید توانمندی زنان در طراحی فضاها و سازه های خلاقانه و کاربردی می باشد. با این وجود پژوهش هایی نیز در دست است که نشان می دهد زنان در تجربه ی هیجاناتی مانند ترس، خشم و غمگینی و ناراحتی نمرات بالاتری نسبت به مردان دریافت می کنند، در حالی که مردان هیجاناتی مانند غرور و افتخار را بیشتر تجربه می کنند، این نتیجه هم در نمونه استرالیایی و هم در نمونه بین المللی تایید شده است(بربنر،2003). شاید به لحاظ روانی، چنین تفاوتی به همراه ترس ها و تهدیدهای قالبی و کلیشه ای (stereotype threat) که برای زنان بیش از مردان وجود دارد(کار و استیل،2009 ) موجب می شود زنان علیرغم داشتن تفکر خلاق بالا آن را کمتر بروز داده و به عمل در آورند. در اصل این مقاله خلاقیت های زنان در معماری با نگرشی روان شناسانه، بررسی شده است.

کلیدواژه ها:

خلاقیت ، زنان معمار ، روان شناسی