بررسی نقاب حلاج در شعر شفیعی کدکنی و صلاح عبدالصبور

نقاب ریشه در گذشته های بسیار دور و اعماق تاریخ دارد که بشر از آن برای پنهان کردن چهره یا پوشاندن کل بدن خود استفاده می کرد. از دیدگاه روانشناسی، نقاب کهن الگویی است که شخص با استفاده از آن تمایل دارد شخصیت واقعی خود را پنهان سازد و به گونه ای که جامعه از او انتظار دارد عمل کند. اما در اصطلاح ادبی نقاب یک تکنیک بلاغی است که شاعر در موقعیت ها و شرایط اجتماعی و سیاسی خاص، از بین شخصیت های اسطوره ای و تاریخی، شخصیتی را برمی گزیند و دل مشغولی ها و افکار خود را از زبان او بیان می کند. زمانی که بیان بعضی از واقعیت های جامعه ایجاد خطر می کند، شاعر با به کارگیری تکنیک نقاب خود را از خطرات احتمالی می رهاند. تی.اس.الیوت، شاعر آمریکایی تبار انگلیسی، تکنیک نقاب را وارد قلمرو شعر و نقد ادبی نمود و به پیروی از او عبد الوهاب البیاتی در نیمه دوم قرن بیستم آن را وارد عرصه ادبیات معاصر عرب کرد. در شعر معاصر فارسی، شفیعی کدکنی بیشترین بهره را از این شگرد بلاغی برده است. یکی از منابعی که شاعران، شخصیت های نقاب خود را از میان آن برمی گزینند، میراث تصوف است، و در بین صوفیه، شخصی حلاج ، پرکاربردترین شخصیتی است که شاعران آن را به ساحت شعر خویش فرا خوانده اند. دراین مقاله نقاب حلاج را در شعر صلاح عبدالصبور و شفیعی کدکنی بررسی می کنیم تا پاسخی برای این پرسش ها بیابیم: 1- دلیل کاربرد فراوان تکنیک نقاب در شعر این دو شاعر چیست 2- چرا آنها بیشترین شخصیت های نقاب هایشان را از میان صوفیه برگزیده اند 3- در مقایسه نقاب حلاج شفیعی و تراژدی حلاج عبدالصبور از نظر ساختار هنری و جنبه فکری چه تفاوتهایی وجود دارد 4- اشتراکات فکری و عقیدتی و انگیزه آنها در استفاده از نقاب -حلاج چیست