اندیشه های وجودی ملاصدرا در تقارب با عرفاء

یکی از مسایل مهم در باب هستی شناسی مسیله علیت و روابط حق تعالی با ممکنات است که دغدغه آن، مسایل دیگر را تحت الشعاع قرار می دهد. معمولا فلاسفه و متکلمین را از قایلین به علیت و عرفا را از منکرین علیت دانسته اند.به طوری که آن انکار علیت از سوی عرفای اجتماعی تلقی شده است. چرا که آنان به جز هستی واحد من جمیع الجهات، که واقعیت را قبول ندارند تا سخن از رابطه با آن به میان آید. نگارنده در این مقاله به بررسی و بحث وحدت وجود نظر دارد. بنابراین برای یافتن جایگاه این اصل در کلام عرفا و ملاصدرا به بررسی دیدگاه آنان در باب وحدت و کثرت پرداخت شده است. با بررسی جایگاه نظریه وحدت وجود نفت و رفاه، که در ظاهر انکار علیت را به اذهان متبادر می کند، و بررسی نظریه تدریج ملاصدرا که میل از نظریه وحدت تشکیکی به وحدت شخصی است نگارنده این نتیجه را می گیرد که ملاصدرا در اندیشه های وجودی خود کاملا در مسیر عرفا قرار گرفته است، به طوری که در کتاب اسفار پس از بیان نظریه وحدت تشکیکی وجود، اثبات وحدت شخصی وجود را وعده می دهد که همان اعتقاد عرفا است. همچنین این نکته دریافت می شود که اثبات مطلب فوق مستلزم انکار علیت نخواهد بود. چرا که وحدت شخصی وجود، مستلزم حذف ممکنات نیست، بلکه ممکنات واقعا موجود هستند و در نظام هستی جایگاهی دارند.

کلیدواژه ها:

وحدت و کثرت ، علیت ، تجلی ، اضافه اشراقی ، وحدت شخصی