بررسی تحمل نسبی ارقام پیشرفته کلزا به تنش گرما و خشکی آخر فصل در منطقه ایرانشهر

افزایش ناگهانی درجه حرارت، کاهش یا قطع بارندگی آخرفصل از ویژگی های خاص شرایط آب و هوایی مدیترانه ای است. به منظور بررسی تحمل نسبی ارقام پیشرفته کلزا به تنش گرما و خشکی آخرفصل، توصیه و معرفی ارقامی با دامنه سازگاری وسیع، در این آزمایش 12 ژنوتیپ امیدبخش کلزا در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، در ایستگاه تحقیقات ایرانشهر تحت شرایط تاریخ کاشت نرمال، کاشت نرمال و قطع آب بهاره و کشت دیرهنگام به مدت دوسال زراعی 84-1383 و 85-1384 مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین صفات مورد بررسی در شرایط مختلف اختلاف معنی داری وجود دارد. مقایسه میانگین ها نشان داد که تأخیر در کاشت سبب شد تا فاصله زمانی کاشت تا سبز شدن 7/1 روز، درصد سبز شدن 2/2 و طول دورۀ گلدهی نسبت به شرایط نرمال 9/8 روز کاهش یافت. متوسط طول دورۀ رسیدگی ژنوتیپ ها از 8/159 روز در شرایط نرمال به 4/159 روز در شرایط قطع آب و 5/140 روز در شرایط دیرهنگام کاهش یافت. ارتفاع ساقه در آزمایشات ذکر شده به ترتیب معادل 4/134، 5/142 و 0/132 سانتی متر بود. کاشت دیرهنگام ژنوتیپ ها سبب شد تا متوسط تعداد خورجین در بوته نسبت به شرایط نرمال 6/9 عدد کاهش یافت. متوسط تعداد دانه در خورجین ژنوتیپ ها در شرایط نرمال 0/25 درشرایط قطع آب 2/24 و در شرایط دیرکاشت معادل 4/20 دانه در خورجین بود. بیشترین وزن هزاردانه ژنوتیپ هاه معادل 40/3 گرم در شرایط نرمال تولید شد. وزن هزاردانه ژنوتیپ ها در شرایط قطع آب معادل 3/3 گرم و در شرایط کشت دیرهنگام معادل 2/3 گرم بود. همچنین متوسط عملکرد دانه ژنوتیپ ها در شرایط خشکی 6/107 و در آزمایش دیرکاشت 1/693 کیلوگرم در هکتار نسبت به شرایط نرمال کاهش یافت. مقایسه شاخص فیشر نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر شاخص حساسیت به خشکی تفاوت وجود دارد. تجزیه پایداری و مقایسه به روش رنک عملکرد ژنوتیپ های مختلف نشان داد که هیبرید Hyola401 تحت شرایط مختلف نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتر دارد. این هیبرید با عنایت به زودرسی از شرایط تنش زای انتهای فصل اجتناب و با توجه به پتانسیل عملکرد بالا در تمامی مناطق خشک و نیمه خشک کشور از جمله ایرانشهر جهت کشت توصیه می گردد.

کلیدواژه ها:

تنش خشکی ، تنش گرما ، کلزا