انسجام قرآن؛ رهیافت فراهی اصلاحی درتفسیر

در گذشته مفسران به تفسیر آیه به آیه قرآن مى پرداختند. بدین معنا که یک یا چند آیه قرآن را به صورت مجزا از آیات قبل و بعد بررسى و شرح مى کردند. در این رویکرد تفسیرى، ترتیب آیات و سوره هاى قرآن اهمیت چندانى در غرض و مقصود تفسیر نداشت. با توجه به این دیدگاه غالب که همچنان نیز در میان تفاسیر قرآن متداول است، عجیب نیست که بسیارى از مستشرقان بر آن شدند که قرآن فاقد انسجام ساختارى و محتوایى است. 1 همین دیدگاه در مورد ترکیب قرآن، سمت و سوى بخش عمده اى از مطالعات قرآنى در غرب را شکل داده و مستشرقان را بر آن داشت تا قرآن را مورد مداقه و بررسى جدى قرار دهند. چه بسا عدم ارتباط منطقى اجزاى قرآن در ترتیب فعلى آن انگیزه اصلى تمامى تلاش هایى بوده که غربیان در مورد تاریخ گذارى قرآن به کار بسته اند. 2 به هر حال، در گذشته نظرگاه غالب درباره قرآن این بوده که قرآن فاقد ترکیبى منسجم است و از نظر تفسیرى، این ترکیب اهمیت ندارد. اما این نظریه که سوره هاى قرآن واحدهایى منسجم و یکپارچه اند، اندیشه اى کاملا مدرن نیست. گرچه غالب مفسران مسلمان به این موضوع بى توجه بوده اند، با این حال مى توان مفسرانى نیز یافت که در تفسیر خود علاوه بر شرح آیات به طور مجزا، به بیان مناسبت میان آیات و رابطه سوره هاى قرآن نیز پرداخته باشند