جبر و اختیار از دیدگاه قرآن و کلام اسلامى قسمت نخست

اختلاف ها و نزاع ها پیرامون اصول نظریات دینى که در تاریخ اندیشه الهى و بشرى به ثبت رسیده است گواه این حقیقت انکارناپذیر است که معیار اصیل و بنیادین فهم دین و معارف پایه آن در حوزه هاى گوناگون، روش مندى و نیز استوارى آراء دینى و فلسفى بر یک سلسله مبانى، اصول موضوعه و پیش فرض هایى است که مستدل، قاعده مند و به شیوه اى مرتب، به بحث گذاشته شده و به اثبات رسیده باشد. روش مندى به این معنا که یک نظریه با رعایت متد علمى جامع نگر، اجزاء مسیله را شناسایى نموده و وحدت اجزاء و محور آن را حفظ کند، کارآیى روش برهانى و عقلى با روش نقلى و نسبت آن دو را به مداقه بگذارد و از اصل ارجاع و ترتب پیروى نموده و موارد نقص و کمال و قوت و ضعف این معیارها را نشان دهد. اگر از شتابزدگى هاى عامیانه و تلاش هاى ناصوابى که در تبدیل پرس و جوهاى عالمانه به گفتگوهاى نازل و ناشایست، صورت پذیرفته صرف نظر نماییم، مشاهده مى کنیم که در موضوع حساس و خطیرى مانند جبر و اختیار به دلایل گوناگون از جمله فقدان روش مندى و عدم رعایت اصل ترتب در اثبات و نفى مسایل این موضوع و عدم ارجاع به اصول موضوعه و محکمات، حلقه هاى مفقوده بسیارى پدید آمده است.