فرایند تولید نظریه علمی در روانشناسی معنی گرا

بدون تردید هر مدل روان درمانی مبتنی بر یک چهار چوب نظری است که بر اساس آن پیش فرض های زیر بنایی ایجاد و پدید آیی مشکل تبیین شده و راهکارها و تکنیک های درمانی ارائه می گردد. سوال عمده این است که چگونه می توان با دیدگاه خداگرایانه به روانشناسی، به مدل های علمی دست یافت که با رفتار، افکار، ادراکات و تجارب آدمی سروکار دارد و قادر است ساختار روانی، سلامت و اختلال روحی و روانی او را تعریف و در نهایت مدل و الگویی برای بهداشت روان ارائه دهد؟ مکاتب روانشناسی ناتورالیستی، همگی بر پایه نظریه انسان شناسی خود در صدد کشف قوانین ابعاد مادی انسان اند. اما مکاتب روانشناسی دینی، با توجه به نظریه انسان شناسی که در آن مستتر است علاوه برقواعد مذکور، در صدد کشف قوانین مربوط به بعد معنوی و غیر مادی انسان و ارتباط آن با قوانین مادی حاکم برانسان هستند. دشوارترین مرحله در شکل گیری هر نظام معرفتی از جمله روانشناسی دینی که نظامی نوین محسوب می شود، پی ریزی دقیق مبانی نظری آن است که در پرتو آن، سایر تلاش های علمی مانند سنجش های دینی و نظایر آن قابل تفسیر می شود. هدف از این مقاله تبیین فرایند ومراحل نظریه پردازی در روانشناسی دینی است. روش این مطالعه کیفی- مروری است. با بررسی دیدگاه صاحب نظران ونظریه پردازان حوزه های علم و دین مراحل ارائه نظریه در روانشناسی دینی معرفی می گردد. روش معرفی شده در این طرح هماهنگ با روش پیشنهادی متفکران و متخصصان معاصر در زمینه علم و دین (پیترز، 1998، پیکوک، 1993، راسل، 2000) است. این مراحل، از طریق مقایسه با مراحل معرفی شده پایه گزاران روش تجربی مانند بیکن و میل و منتقدان آنها مانند پوپر و همچنین متفکران معاصر از قبیل اورتون، والنر و اوچ (خلیلی، 1382) تهیه و پیشنهاد گردیده است. در این مقاله هفت مرحله در فرایند نظریه دینی معرفی شد که شامل 1: پیش فرض های متافیزیکی: شناخت شناسی، هستی شناسی و انسان شناسی هدف و روش2- جمع آوری اطلاعات، روش های تجربی، عقلی، و منابع دینی مقایسه پیش فرض ها با منابع دینی و نظریه های موافق و مخالف 3- معرفی طرح آزمایشی مقدماتی و مصرفی واژه شناسی اولیه 4- اصلاح و تکمیل طرح 5- ارائه تئوری و کاربرد آن 6-آزمون تئوری و بازنگری منتقدانه 7- تئوری مدل پارادایم. هدف از نظریه پردازی در روانشناسی دینی یا هر مکتب دیگر روانشناسی دست یابی به قوانین اصلی مکانیزم انسان برپایه تعریف در آن مکتب است تا بتوان بر پایه شناخت و تبیین این قوانین در کنار توضیح حالات و فعالیت های انسان، سلامت و اختلالات روانی را تبیین، پیش بینی و تغییر و درمان را ارائه نمود(خلیلی، 1382).در بنا کردن روان درمانی مبتنی بر رویکرد دینی (اسلامی) باید کوشید براساس پیش فرض هایی که از اندیشه اسلامی اتخاذ می شود، و با الهام از این پیش فرض ها، حدود و مسائل روان شناسی با رویکرد دینی را رقم زد. در این میان ، انسان شناسی دینی مهمترین منبع الهام آفرین خواهد بود. باید کوشید براساس تصویری که در منابع اسلامی از انسان ترسیم شده است روان درمانی متناسبی را پدید آورد.

کلیدواژه ها:

فرایند نظریه پردازی ، روانشناسی دینی