گردشگری مذهبی، گردشگری معنوی یا گردشگری و معنویت : بررسی شباهت ها و تفاوت ها از طریق تحلیل محتوا

مفاهیم و تعاریف مهمترین ابزار ارسال پیام برای برقراری ارتباط بین انسان های هستند و این موضوع زمانی مهمتر جلوه می کند که وجه ی علمی و توسعه ی دانش در میان باشد. ذهنیت های متفاوت گاه از واژگان مشابه، کاربردهای متناقضی می سازند که در دنیای علم این موضوع هم به اتلاف تحقیقات و هم به گمراهی محققان منتهی خواهد شد. در علم بین رشته ای گردشگری مفاهیمیچون گردشگری مذهبی، گردشگری معنوی و گردشگری و معنویت بسیار به کار گرفته می شوند، اما برخی معتقد اند که کاربردهای اشتباه و گاه بی جهت این واژگان در مطالعات علمی، موجبات گمراهی نتایج مطالعات و پیش داوری های غلط را فراهم ساخته است.این پژوهش کیفی که با استفاده از مصاحبه و مطالعات اکتشافی صورت گرفته است به دنبال شناسایی شباهت ها و تفاوت ها و واقعیت مفاهیم گردشگری مذهبی، گردشگری معنوی و گردشگری و معنویت است. لذا با انجام مصاحبه های عمیق با 21 خبره دراین حیطه، زمینه ی استخراج کدهای باز و محوری و نهایتا ادغام آنها در جهت اکتشاف نتایج را فراهم ساخته است. نتایج نشان می دهد که گردشگری معنوی واژه ی نادرستی است که معنویت را به گونه ای از گردشگری تقلیل داده است. معنویت قابلیت حلول درهر گونه از گردشگری را داراست که وابستگی زیادی به توان، علاقه و موقعیت گردشگر، فعالیت و محیط دارد. لذا گردشگری و معنویت اشاره به معنویت قابل درک در تمامی گونه های گردشگری دارد و با گردشگری مذهبی بسیار متفاوت است. گردشگریمذهبی و زیارت که ریشه ی شکل گیری گردشگری است، بر اساس مقیدات و آداب دینی خاص مهیا شده است که موجبات وحدت و درک عمیق گروهی از اجتماعات را فراهم ساخته است. اما در دنیای مدرن، تجربیات سریع و گذری به واسطه ی سرعت بالایزندگی، ارزش مفهوم گردشگری و معنویت را برجسته تر و متفاوت تر کرده است. لذا گردشگری کالبدی است برای شکل گیری روحی معنوی که در تمامی ابعاد و انواع گردشگری قابل بروز و تجربه است. مذهب و دین یکی از بهترین ابزارهای درک معنوی را بهبشریت داده اند و گردشگری را به عنوان ابزاری مناسب برای نیل به این هدف انتخاب کرده اند. اما این اقدام نیک، نبایستی موجب شود که درک معنوی از گردشگر را صرفا در گردشگری مذهبی دید.