بررسی و تخمین آورد رسوب سالانه: مطالعه موردی حوضه طالقان رود

پدیده رسوب یکی از عوامل ایجاد بحران کمی و کیفی آب های سطحی بوده به طوری که حجم رسوبات، نه تنها حجم آب خالص ورودی به مخازن را تحت تاثیر قرار داده بلکه با گذشت زمان از حجم مخازن و سدها میکاهد. پیچیدگیهای پدیده رسوب و مشکلات کمینه نمودن عوامل موثر بر آن از یک سو، عدم وجود آمار و اطلاعات دقیق و کافی از میزان آورد رسوب و همچنین فقدان اندازه گیریهای دراز مدت فرسایش از سوی دیگر ، مانع از دستیابی محققین به نتایج قابل اطمینان و منجر به عدم قطعیتها در این زمینههای مطالعاتی رسوب شده است. از جمله روشهای بررسی وضعیت نسبی فرسایش در حوضههای آبخیز بالادست میتوان به استفاده از میزان رسوب خروجی از حوضهها اشاره نمود. در این راستا اندازه گیری روزانهی بار معلق روشی مناسب بوده و در عین حال مستلزم اندازه گیریهای پیوسته این پارامتر میباشد. به دلیل مشکلات موجود در اندازه گیری میزان رسوب در شرایط سیلابی، در سالهای اخیر تخمین میزان رسوب با استفاده از پارامترهای فیزیولوژیکی و هیدرولوژیکی حوضهی آبریز مورد توجه محققین قرار گرفته است. در این مطالعه، با استفاده از دادههای اندازهگیری شده دبی جریان و رسوب در پنج ایستگاه حوضهی طالقان رود برای دورهی آماری متوسط 30 ساله، رابطه توانی حاکم برای هر پنج ایستگاه بدست آورده شد. نتایج نشان داد بهترین مدل توانی برازش یافته متعلق به ایستگاه گته ده با ضریب تبیین 92/0 می باشد. بطور کلی ضریب تبیین رابطه توانی برازش یافته در ایستگاههای مختلف بیشتر از 80/0 بدست آورده شد که رابطه تجربی و توانی حاکم را تصدیق می نماید. بعد فرکتالی هر زیر حوضه از آنالیز تصاویر بدست آمده توسط نرم افزار ArcGIS 9.2 و با استفاده از روش شمارش جعبهها (box-counting) محاسبه گردید. سایر خصوصیات فیزیولوژیک حوضه نظیر مساحت، محیط و طول آبراههها نیز با استفاده از نرم افزار ArcGIS 9.2 تعیین شدند. نتایج نشان داد پارامترهای بعد فرکتالی و طول آبراههی اصلی هر زیرحوضه پارامترهای مناسبی در برآورد مقدار متوسط آورد رسوب سالانه بوده بطوریکه رابطه غیرخطی با ضریب تبیین 999/0 با استفاده از نرم افزار SAS و مدل رگرسیونی غیرخطی بدست آورده شد. نتایج همچنین نشان داد که بعد فرکتالی بدست آمده برای هر زیر حوضه با محیط و مساحت آن زیر حوضه دارای همبستگی بالائی میباشد (R2>0.98).

کلیدواژه ها:

آورد رسوب سالانه ، بحران آب ، بعد فرکتالی ، پارامترهای فیزیولوژیکی