مدل توسعه در اندیشه و عمل میرزاملکم خان ناظم الدوله

ملکم خان ناظم الدوله یکی از تاثیرگذارترین روشن فکران عصر ناصری به شمار می آید . شخصیت فکری و سیاسی او تلفیقی از نظام فکری دو شخصیت هم عصرش مستشارالدوله و آخوند زاده بود که از نظر او راه افراط و تفریط را پیموده بودند و در کار خود شکست خورده و نتوانسته بودند بر نخبگان حاکم و مردم زمانه خود اثر بگذارند. او سعی داشت با رفع کاستی های متدولوژیک آنان و به کارگیری اسلوب و روش های خاص خود برای اثرگذاری بر نخبگان و مردم مسلمان ایران، رفرمی را رقم بزند که فکر می کرد هم عصرانش در انجام آن موفق نبوده اند. در این مقاله با استفاده از رویکرد دکترینال، اندیشه سیاسی اجتماعی ملکم خان ناظم الدوله با عنوان دکترین پروتستانتیسم اسلامی در سه سطح استراتژیکی، عملیاتی و تاکتیکی، مورد تبیین و تدقیق قرار می گیرد تا بدین سان مشخص شود مدلی که یکی از مهمترین روشنفکران قبل از مشروطه برای تحقق اهداف خود، با ماهیت غربی و تحت لوای دین، دنبال می کرده است چگونه می تواند همچنان در مقاطع دیگر تاریخ تکرار شود. بررسی شخصیت و تاکتیک ها و استراتژی این شخص در زمینه های سیاسی و فرهنگی در عهد ناصری می تواند به عنوان آینه ای پیش روی همگان بویژه نخبگان جامعه علمی که متشکل از فرماندهان و افسران جنگ نرم می باشند قرار گیرد تا در تشخیص ماهیت اصلی اندیشه ها و شخصیت ها از بصیرت لازم و کافی برخوردار شوند.

کلیدواژه ها:

ملکم خان ناظم الدوله ، قاجاریه ، روشن فکر ، اندیشه سیاسی اجتماعی ، پروتستانتیسم اسلامی ، دکترین