ضرورت یکپارچه سازی سیاست های توسعه شهری و نظام برنامه ریزی حمل و نقل کشوربررسی جایگاه شهرهای جدید

برخی ضعف نظام برنامه ریزی کشور را ناشی از جدایش برنامه ریزی کالبدی و آمایشی و واگذاری آنها به دو سازمان مختلف طی سالهای گذشته می دانند. تهیه آخرین طرح آمایش سرزمین ایران به قبل از پیروزی انقلاب باز می گردد. 3 پس از انقلاباسلامی، هرچند تلاش هایی برای بازنگری و تهیه طرح آمایش سرزمین متناسب با اهداف و خط مشی های نظام ج.ا.ا. صورت پذیرفت لیکن تا انتها پیش نرفت و به نتیجه نرسید. از سوی دیگر، در نظام سلسله مراتبی طرح های کالبدی )توسعه و عمران(ایران از سطح ملی تا محلی علیرغم تعدد انواع طرح ها، یک راهبرد مشخص و روشن در زمینه مسایل اقتصادی، اجتماعی،فرهنگی و کالبدی شهرها ارایه نمی شود. طرح های جامع شهری که پس از جنگ جهانی دوم در دستور کار برنامه ریزی شهری قرارگرفتند، تاکنون به دلیل ناکارآمدی در پاسخگویی به مسایل شهری، نداشتن ضمانت اجرا، نادیده گرفتن نیازهایمردم، عدم ارایه تحلیل های جامع نگر و در بدترین شرایط داشتن مغایرت های اساسی با طرح های بالادستی، مورد انتقاداتجدی و فراگیر در عرصه های مختلف قرار گرفته اند. طی سالهای اخیر، وجود مشکلات از این دت منجر به مطرح شدن نگرشیجدید در برنامه ریزی شهری شد که در آن، طرح های جامع در بیشتر کشورها خصلت راهبردی یافتند و ایران نیز از این قاعده مستثنی نبود.)United Cities and Local Governmnet, 2010; Cities Alliance, ) 2006 در نظام برنامه ریزی حمل و نقل کشور نیز مسایل از این دست وجود دارند. سالهاست که تهیه مطالعات طرح جامع حمل ونقل کشور بعنوان سند بالادستی حمل و نقل برون شهری کشور بواسطه دلایل مختلفی همچون نبود متولی مشخص، نبوداعتقاد راسخ، تغییرات مدیریتی و مسایلی از این دست به جمع بندی نهایی نرسیده است. طرحی که در صورت تصویب می تواند هدایت گر طرح های زیربخشی شیوه های 4 گانه حمل و نقل کشور و حتی کمک حال طرح های ناحیه ای و منطقه ایدر زمینه حمل و نقل باشد. همچنین نحوه ارتباط بین حمل و نقل درون و برون شهری از مواردی است که در طرح مذکور قابل حل و فصل می باشد. طی سالهای گذشته به دلایلی که اشاره خواهد شد، حومه ها حلقه مفقوده نظام برنامه ریزی کشور بوده اند. حمل و نقل حومه ها نیز از این قاعده مستثنی نیست که با وجود متولی مشخص، عمدتا بواسطه مشکلات مالیشهرداری ها، چندان مورد توجه نبوده اند. حمل و نقل بین شهرهای جدید و شهرهای مادر کشور نیز در این بخش قرار دارد. البته با تلاش های گسترده شرکت عمران شهرهای جدید کشور، پروژه های حمل و نقل ریلی مهمی تعریف شده لیکن بهرحال متاثر از ضعف در نظام برنامه ریزی حومه ای کشور بوده است. لذا در مقاله حاضر تلاش خواهد شد، تا در مقیاس شهر، ضمن تشریح روند پراکنده رویی کلان شهرهای کشور و ریشه یابی علل و عوامل مربوطه، راهکارهایی برای رویارویی با این مشکل مطرح و بر ضرورت یکپارچگی نظام برنامه ریزی شهری و حملو نقل تاکید شود. در این زمینه از تجارب کشورهای مختلف بهره گیری لازم بعمل خواهد آمد و همچنین به برخی تجربیات موفق داخلی هم اشاره خواهد شد. در نهایت ضمن اشاره به جایگاه شهرهای جدید در حل معضلات برنامه ای شهرهای مادر در کشور و مبتنی بر تجارب سایر کشورها، برخی دستاوردهای یکپارچه سازی استراتژی های توسعه شهرهای جدید و حمل و نقل تشریح خواهند شد.