بررسی تطبیقی خانه و شهر اسلامی؛ آیا شهرمسلمانان مصداق خانهای برای همه ساکنینش است

دین اسلام عمدتا در همه سطوح، دین وحدت است: یعنی در سطوح هستیشناسی، اجتماعی و سیاسی؛ به لحاظ اجتماعی و سیاسی وحدت در امت خلاصه میشود و معیار ایمان و یا عمل آگاهانه انتخاب و برای نخستین بار در تاریخ به جای زادگاه، معیار ملیت میشود. همواره در دین مبین اسلام از خانواده به عنوان مهمترین واحد اجتماعی یاد شده است، و پیوند ناگسستنی آن با اجتماع همواره مورد تاکید بوده است. در این مقاله کوشش شده تا با بررسی نظام حاکم بر احداث خانه و اصول شهرسازی اسلامی میزان انطباق آنها به عنوان مکان استقرار خانواده و امت واکاوی گردد. سازمان- بندی شهر اسلامی جلوه طبیعی تعادل بین تجانس و عدم تجانس اجتماعی در یک نظام اجتماعی بوده. افراد هرمحله با اینکه با حیات محلهشان رابطه تنگاتنگی داشتند، اما به یک واحد دیگر یعنی خانواده، واحد اساسی و نامتغیر حیات اجتماعی نیز وابسته بودند. از آن جاییکه انسان فطرتا خواهان آرامش و مکان محفوظ است، تامین مسکن یکی از دغده- های او بوده است. طرح خانه مسلمان میبایست به صورتی باشد که امکان انجام الگوهای رفتاری شریعت را در هماهنگی با ارزشها و عقاید ساکنین فراهم سازد. دین جامع اسلام میتواند مجموعهای از اصول اساسی را به عنوان راهنما و چهارچوب برای طراحی و معماری مسکن در اختیار ما قرار دهد. شهر اسلامی نیز باید محل تحقق آرمانهای اسلامی باشد، آرمانهایی که از خانه آغاز و در جامعه عینیت یابد. در این تحقیق با تکیه بر پنج گرایش فطری بنا بر نظر شهید مطهری به یافتن نمودارهای آنها در معماری اسلامی به ویژه در مسکن و شهر اسلامی و میزان تطبیق پذیری آنها با یکدیگر پرداخته شده است، البته در استخراج نمودارهای این گرایشات فطری از آیات و روایات و احادیث بهره فراوان برده شده است

کلیدواژه ها:

بازشناسی فطری ، شهر اسلامی ، خانه سنتی اسلامی ، مولفههای کالبدی ، شاخصهای اجتماعی