تحلیل دیدگاه هانری کربن در تاویل رمز و نقش خیال فعال در فهم متون حکمی اسلامی

در دوره های مختلف، متناسب با زمینه های فکری و معرفتی رایج، نوع نگاه مفسران و مخاطبان بهمتون عرفانی دیگرگون و متفاوت بود هاست. تعالیم و زبان سیال متون عرفانی همواره بر اساس نیازها وزمینه های روحی و تمایلات درونی پژوهشگران و مخاطبان، مورد تاویل و رمزگشایی قرار گرفته اند.برخی مفسران و پژوهشگران متون عرفانی، این متون را از منظر یک حقیقت یا زبان رمزی برتر نگاهکرده، تفاسیری مبتنی بر تحلیل رمزها یا به عبارتی، رمزگشایی مفاهیم بنیادین زبان عرفانی ارایه کرده اند.پروفسور هانری کربن از جمله این افراد است؛ وی همواره سعی می نمود که علاوه بر بازنمایی و تفسیرمفاهیم کلیدی حکمت اسلامی ایرانی، با اتخاذ شیوه تحلیل مبتنی بر فلسفه پدیدارشناسانه، با گرایشبه تاویل رایج در حکمت اسلامی، زبان رمزاندیشانه متون حکمی را کشف و تبیین نماید.در این مقاله، تلاش می شود با رویکردی توصیفی- تحلیلی، دیدگاه های کربن درباره رمز و رمزپردازیدر متون حکمی ایرانی اسلامی، به شکل منسجمی صورتبندی گردد. از نظر کربن، متن وقتی بهحقیقت اش بازگردانده می شود که نفس نیز در سیری صعودی به حقیقت خود- که انتقال از سطحنمودها و مجازهاست- بازگردد؛ نتیجه اینکه بر اساس فهم رمزاندیشانه از متون حکمی، تاویل نه فقطدرک معنای نهفته متن در سطح افقی، بلکه صعود شخص موول به سطح وجودی جدید و دریافتآگاهی ای از نوع این مرتبه وجودی جدید خواهد بود، که کربن از آن با اصطلاح تاویل نفس یاد کرده است.

کلیدواژه ها:

هانری کربن ، متون حکمی ، رمز ، تاویل نفس ، خیال فعال