مقایسه نیاز خالص آبیاری محصولات زراعی و باغی در دشت های استان مرکزی با استفاده از نرم افزار NETWAT

چکیده مدیریت منابع آب در کشور به ویژه در بخش کشاورزی به دلیل عدم توزن بین عرضه و تقاضای آب با چالش بزرگی روبروست. به طوری که دولت مکلف است به منظور تطبیق الگوی کشت، مطابق با امکانات و ظرفیت های آبی مناطق از طریق تخصیص آب به تولید محصولات با نیاز آبی کمتر و بازدهی اقتصادی بیشتر اقدام کند. مناطق خشکی همچون استان مرکزی که بیشترین فشار بر آبخوان ها از طریق برداشت مازاد صورت می گیرد، و با مشکل کمبود و تراز منفی منابع آب زیرزمینی مواجه می باشند، تعیین نیازهای آبی محصولات باغی و زراعی و محاسبات مربوط به باران موثر به ویژه در مناطق خشک می تواند آشکار سازد که چه مقدار از آب در منطقه مورد استفاده قرار گرفته و چه مقدار هرز رفته است. این امر برنامه ریزی مربوط به استفاده مفیدتر از منابع آب را در استان آسان تر خواهد کرد. از این رو هدف اصلی از انجام این تحقیق تعیین نیاز آبی گیاهان الگوی کشت در استان مرکزی است. روش تحقیق در این پژوهش بر مبنای استخراج اطلاعات مبتنی بر داده های ایستگاه های هواشناسی معرف دشت های استان مرکزی با استفاده از روش پنمن- مانتیث با لحاظ نمودن اطلاعات محلی، محاسبه گردیده و در نرم افزار NETWAT ذخیره شد. بدین منظور اطلاعات مورد نیاز از قبیل تبخیر و تعرق، میزان باران موثر، نیاز خالص آبیاری به متر و متر مکعب با استفاده از برنامه کامپیوتری NETWAT استخراج و از طریق جداول و شکلهای گیاهی، با شرایط واقعی تطبیق داده شد. با انجام تحقیق یاد شده نیاز خالص و ناخالص محصولات باغی و زراعی مختلف در سیزده دشت استان مرکزی تعیین و حجم آب مورد نیاز گیاهان در الگوی کشت تشخیص داده شد. نتایج حاصله نشان داد ضروری است در استان مرکزی، کشت های با مصرف آب بالا و بازده اقتصادی پایین همانند چغندرقند و یونجه از الگوی کشت منطقه حذف و به جای آنها کشت هایی نظیر ذرت علوفه ای و کشت های بومی نظیر گندم و ارزن، یا تناوب یکساله که هم موجب کاهش استحصال آب و هم متضمن منافع اقتصادی بالا برای بهره برداران کشاورزی باشد، جایگزین شود.

کلیدواژه ها:

استان مرکزی ، روش پنمن- مانتیث ، محصولات باغی و زراعی ، نرم افزار NETWAT ، نیاز آبی