مفهوم و نقش نور در معماری سنتی مذهبی ایران

نور از عوامل مؤثر بر ارزش فضایی است که به عنوان غیر مادی ترین عنصر محسوس طبیعت، همواره در معماری اسلامی وجود داشته است. نور در معماری اسلامی ایران همیشه به منزله روشن کردن کامل فضای معماری به کار نمی رود؛ بلکه گاهی جنبه عرفانی و مقدس به خود گرفته و جنبه های دیگر فضا ( رنگ، بافت و )...را تحت تأثیر قرار می دهد و گاهی بر آنها تأکید می کند. ضرب آهنگ ( ریتم ) نوری در معماری اسلامی نقش بسزایی در تبیین تحول و توالی فضا ایفا می کند، به گونه ای که می توان گفت نقش کاربردی توالی فضا به وسیله نور در این معماری در سه مؤلفه مکث، حرکت و تأکید تبیین می شود؛ از این رو می توان این گونه بیان کرد که توالی فضا به وسیله نور به عنوان یک مؤلفه در زمینه هنرهای اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفته و این توجه و اهمیت نشان از جایگاه این اصل در شاکله تفکر اسلامی است .بدین منظور در مقاله حاضر از روش توصیفی - تحلیلی استفاده شده است و در قسمت ادبیات موضوع به تبیین جایگاه نور در علوم معارف اسلامی پرداخته شده تا ابعاد، وجوه و جنبه های کاربردی آن وضوح بیشتری یابد و در ادامه به تبیین نقش نور برطبق مؤلفه های سه گانه توالی فضایی در معماری اسلامی پرداخته می شود. دستاوردهای پژوهش گویای آن است که نور علاوه بر کارکرد عادی خود در فضاهای معماری اسلامی، عملکردهای دیگری نیز داشته است که ازجمله مهم ترین آنها می توان به نقش نور در توالی بین دو جهان مادی و معنوی اشاره کرد .این عمل در سه طیف زمانی و به ترتیب در انفصال، انتقال و وصول در فضای معماری اسلامی اتفاق می افتد.

کلیدواژه ها:

نور ، معماری ، معماری سنتی ، معماری مذهبی