نقش بیومارکرهای هماتولوژیک در تعیین آلایندههای محیطی در ماهیان

وجود فلزات سنگین و آلایندههای آلی در هر اکوسیستم آبی به دلیل تجمع در زنجیره غذایی آبزیان و همچنین اثرات سمی بر موجودات بهعنوان خطرات زیست محیطی محسوب میشوند. بخشی از تغییرات محیطی که بر اثر آلودگی ایجاد میشود بر چرخه زیستی موجودات از قبیل سن، وضعیت فیزیولوژیکی بدن، جنسیت، پراکنش درون جمعیتی و اکوسیستمی موثر است. اطلاعات قابل استناد از اثرات آلایندهها بر چرخه زیستی میبایست ترکیبی از پایش شیمیایی و بیومارکرهایی بهعنوان شاخصهای آلودگی باشد. معمولاً از ماهیان برای پایش محیط و ارزیابی سلامت محیط و میزان تجمع آلایندهها استفاده میشود. شاخصهای هماتولوژیک یک ابزار مناسب برای آشکارسازی وضعیت فیزیولوژیک بدن موجود و سلامت اکوسیستمهای آبی است. انواع شاخصهای هماتولوژیک که معمولاً اندازهگیری میشوند شامل: تعداد گلبول قرمز (RBC ،(تعداد گلبول سفید (WBC ،(هماتوکریت (Hct ،(هموگلوبین (Hb ،(میانگین حجم گلبولهای قرمز (MCV ،(میانگین هموگلوبین سلولی (MCH (و میانگین غلظت هموگلوبین سلول (MCHC (میباشند. از سوی دیگر، وجود آنزیمهای خاصی در خون مانند ترانسآمینازها میتواند نشاندهنده تخریب غشاء سلولی در اندام خاصی باشد. دلتا آمینولوولنیک اسید دهیدراتاز یک آنزیم سیتوزولی است که در سنتز هموگلوبین نقش دارد. مطالعات نشان میدهند که انواع فلزات سنگین اثرات متعدد بر پارامترهای خونی دارند و هر کدام میتوانند بیومارکر فلزات سنگین باشند ولی هیچکدام از این پارامترهای خونی به صورت اختصاصی برای تعیین وجود فلزات سنگین و یا اثر آن بر موجود نمیتواند مورد استفاده قرار گیرند. در این مطالعه به معرفی مهمترین بیومارکهای هماتولوژیک در ماهیان که امروزه در سراسر دنیا به عنوان نشانگر آلودگی مورد استفاده قرار میگیرند، پرداخته میشود.