جایگاه درخت در ذهن و هنر مردم گیلان

نقشمایه ها و عناصر هنری هر قومی، بیان گر ریشه های فکری و ژرفای ذهنی مردمی است که خالق اثرند. اما این نقوش که در هنرهای دستی و بومی هر منطقه تداوم می یابند، استمرار باورها و اندیشه هایی را تبیین می نمایند که درک معانی آن برای شناخت ذهنیات موجدان هنر الزامی است. در سرزمین گیلان، بهره گیری از عناصر طبیعی و به ویژه گیاهان در هنر، به تکرار معناداری مشاهده می شود. لذا بررسی جایگاه ذهنی گیاه و به خصوص درخت در هنر مردم گیلان موضوع این تحقیق بوده است. این تحقیق در پارادایم معناگرایی صورت گرفته و با روش تحقیق تفسیری و با مقایسه تطبیقی هر یک از نقوش با اسطوره‏ها، باورداشت‏ها و تقدس گرایی ذهنی مردم منطقه، حاصل آمده‏‏است. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش، از طریق منابع کتابخانه‏ای است که با مشاهدات میدانی تحکیم یافته‏اند.نتایج پژوهش حاکی از آن است که در گیلان اسطوره، به‏ویژه آن‏چه به طبیعت و پدیده‏های آن از جمله عناصر گیاهی(درختان) وابسته است، نقش مهمی در شکل‏گیری الگوهای ذهنی انسان بومی منطقه، چه در گذشته و چه در عصر حاضر دارد. این تأثیرپذیری و الهام‏گیری از طبیعت، به‏ویژه درختان و گیاهان منطقه، در هنرهای دستی و معماری تجلی می‏یابد. نکته‏ی شایان توجه این‏که هدف هنرمند بومی از به‏کارگیری عناصر گیاهی علاوه بر زیبایی ظاهری، اشاره به مضامین نمادین والای مستتر در دل این عناصر همچون: سرچشمه زندگی، باروری، برکت و فراوانی، امید به زندگی و حیات پس از مرگ بوده‏است.

کلیدواژه ها:

درخت ، اسطوره ، الگوهای ذهنی ، نقش‎مایه‏های تزئینی ، هنرهای دستی ، معماری بومی گیلان