روش شناسی شناخت علوم انسانی از منظر فطرت

در این مقاله ابتدا به بررسی مبانی علوم انسانی غربی و اسلامی که نشات گرفته از دو دیدگاه متفاوت مادی گرایانه و الهی به انسان می باشد، پرداخته شده و علل پدید آمدن نظریات مختلف در هر دو دیدگاه مورد چالش قرار گرفته است. روحیات شخصی فرد اندیشمند و شرایط محیطی و اجتماعی حاکم بر او باعث بروز نظریات علمی متعدد در دیدگاه ماتریالیستی شده و عواملی همچون حمایت های حکومتی و مسائل سیاسی در پیشبرد و پیاده سازی این نظریات نقش اساسی ایفا کرده اند. از طرف دیگر در دیدگاه الهی و تئوریزه کردن علوم انسانی بر مبنای اسلام به دلیل عدم وجود یک روش و الگوی جامع به منظور استخراج نظرات اسلام در خصوص ابعاد مختلف علوم انسانی و نحوه تبدیل آیات و روایات اهل بیت معصومین ( علیهم السلام ) به گزاره های علمی تاکنون دیدگاه های بسیار متفاوتی از زوایای مختلف به این مهم شده که باعث تشتت افکار و عدم نتیجه مطلوب در این امر شده است. استنباط دین و تئوره ریزه کردن علوم انسانی از طریق «فطرت» به عنوان یک الگوی جامع و مدل عملیاتی معرفی می گردد و نحوه نیل به علوم انسانی اسلامی از این طریق موردبحث قرار می گیرد. به طوری که شکوفایی فطرت از طریق تزکیه نفس به عنوان یک مدل کاربردی مطرح شده که نتیجه آن شناخت حقیقی ابعاد وجودی انسان در تمامی شئون رشد و تکامل او به سمت انسان کامل است. از این روست که قرآن در ذیل سوره «العصر» به منتهی شدن ایمان به عمل صالح تذکر می دهد و طبق آن، علوم انسانی اسلامی باید منتج به عمل صالح گردد تا بتواند نتیجه مطلوب در عرصه های مختلف را حاصل گرداند. لذا شناخت انسان در تمامی ابعاد، قوا و افعال باعث می شود در گستره هستی به راحتی به تحلیل و تئوریزه کردن ابعاد وجودی خود در همه وجوه زندگی، از جمله وجه مدیریت، جامعه شناسی، روانشناسی و ... بپردازد و به تولید نظریات علمی با این مبنا روی آورد و همچنین احکام علمی به دست آمده از طریق شناخت فطری به علت مبتنی بودن بر حقیقت انسان برای تمامی اعصار و انسانها قابلیت صدق دارد.

کلیدواژه ها:

قرآن ، فطرت ، انسانی ، اسلامی ، شناخت