معناشناسی واژه «عدالت»

در جهان بینی قرآن، واژه «عدالت» و مشتقات آن، از واژگان کلیدی و عنصری به شمار می آید و کاربرد متنوع و گسترده آن در موضوعات گوناگون بیانگر نقش اساسی آن در فرهنگ و گفتمان وحیاتی است. در این پژوهش برآنیم تا به بررسی این واژه بپردازیم و با مقایسه کاربردهای آن در قرآن کریم و قبل و بعد از نزول، تغییر و تحول کاربرد آن را بیان کنیم. در این راستا ابتدا با واکاوی معانی مطرح در کتب لغت، به تبیین معنای اساسی این واژه پرداخته و سپس با بررسی معانی دیگر و مشتقات آن، بازگشت تمام معانی و موارد مذکور در لغت، به معنای اساسی تبیین می شود. برای واژه «عدل» دومعنای اساسی و اصیل که متقابل یکدیگر هستند، وجود دارد. اصل اولی «استواء» یعنی مساوات و دومی «اعوجاج» یعنی کجی و انحراف است. معانی واژگانی چون «عدل»، «غده»، «عادل»، «عدلان»، «غدولیه»، «معدله»، «معتدل» و همچنین مشتقات مختلف فعل از این واژه، به یکی از دو معنای مذکور باز می گردد این دومعنا، معانی حسی این کلمه نیز هستند. با بررسی آیات، روایات و کتب لغت، وازگانی را می یابیم که در شبکه ای به هم پیوسته از روابط مفهومی ما را به معناشناسی «عدالتم رهنمون می کنند. با توجه به این نظام معنایی، معنای عدالت در جهان بینی قرآن مشخص می گردد. مرکز و کانون اصلی این نظام، «حق» است و «عدالت»، حکم کردن بر اساس آن می باشد.

کلیدواژه ها:

عدل ، قسط ، احسان ، صدق ، تقوا ، ظلم