شاکله و رابطه ی آن با اختیار از منظر علامه طباطبایی

علامه طباطبایی شاکله را اخلاق آدمی دانسته و بر این باور است که شاکله نسبت به عمل، نظیر روح جاری در بدن است که بنیه ی بدنی، فطری و از عوامل درون ذاتی و موهبی است ولی ملکات اخلاقی و محیط اجتماعی از عوامل خارج از ذات، و اکتسابی می باشند که در حد اقتضاء، و نه علیت نامه در اعمال آدمی مرثرند. با توجه به اینکه فطرت اصطلاحی کلامی است با مسئله ی جبر و اختیار که علامه طباطبایی آن را امری فطری می داند و بر این نظر است که انسان با توجه به طبع و فطرت خویش مختار آفریده شدن معلوم می گردد. بین فطرت انسان و اخلاق و ملکات انسانی و محیط اجتماعیف در صدور اعمال و رفتار ارادی تعامل کامل وجود دارد. بنابراین در این مقاله باید به این سوال اصلی پرداخت که: آیا معنای شاکله، انسان را در اعمال خویش مختار می داند یا مجبور؟ هدف از این نوشته تبیین شاکله و رابطه ی آن با جبر و اختیار از منظر علامه طباطبایی است . در این مقاله با استناد به آیات قرآن و برخی از تفاسیر آن و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به تبیین شاکله و معانی آن و واژه های قریب به معانی شاکله، به بیان دیدگاه علامه طباطبایی در مورد شاکله، فطرت، اخلاق و ملکات، آداب، جبر و اختیار و مفاهیم پیرامون آن پرداختیم. که مهمترین نتایج آن عبارتند از: شاکله علت ناقصه ی افعال انسان- آزادی تکوینی به معنای اجبار در دارا بودن اختیار، و اختیار انسان در صدور اعمال از جانب خویش- علم خدا بهافعال انسان همراه با صفت اختیاری بودن آن- عدم اختیار مطلق انسان در صدور افعال و فاعلیت خدا و انسان در طول هم- تعامل امور فطری و اکتسابی انسان در صدور افعال از او .

کلیدواژه ها:

شاکله ، فطرت ، اراده ، جبر ، اختیار