ارزیابی کمی و کیفی اثرات اقدامات آبخیزداری در کاهش میزان فرسایش و رسوب ( مطالعه موردی : حوزه بنادک سادات )

حفاظت خاک و کنترل فرسایش ورسوب را می توان یکی از مهمترین اهداف عملیات آبخیزداری دانست . با ارزیابی کمی اثرات اقدامات آبخیزداری در کاهش میزان فرسایش و رسوب می توان به دیدگاه روشنی در مورد بازدهی چنین اقداماتی در حوزه های آبخیز دست یافت . در این تحقیق زیر حوزه بنادک سادات از توابع مهریز استان یزد مورد بررسی قرار گرفت . مساحت این زیر حوزه درحدود 38/3 کیلومتر مربع، شیب متوسط آن 4/16 درصد و شیب آبراهه اصلی، 10/6 درصد می باشد . بارندگی متوسط سالانه در حدود 205 میلیمتر و عمدتا بصورت رگباری و با ضریب تغییرات بالا می باشد . این زیر حوزه از لحاظ زمین شناسی و ژئومرفولوژی ازدو واحدکوهستان ودشت سر تشکیل شده و بخش اعظم اراضی حوزه را تیپ کوهستان متشکل از سنگهای گرانیت شیرکوه و آهک کرتاسه تفت در بر می گیرد . وجود شرایط کوهستانی و بارشهای رگباری موجب شده است تا جریانهای سیلابی در این زیر حوزه قابل توجه بوده وازگذشته تا کنون اقدامات آبخیزداری در آن انجام شود . اولین اقدامات اجرایی آبخیزداری توسط بخش دولتی در حوزه مذکور از سال 1375 شروع و تاکنون ، بالغ بر 83 مورد بند سنگ و سیمانی، 10 موردخشکه چین و گابیون و 11 مورد بند خاکی ( گوراب ) در بستر آبراهه ها و مسیل به رتبه 2 به بالا احداث شده است . اهداف اصلی از اجرای این بند ها، افزایش ذخایر آب زیر زمینی و تغذیه قنوات، کاهش خسارات ناشی از سیل و نهایتا کنترل فرسایش و رسوب بوده است . مقایسه تغییرات فرسایش و رسوب به روش پسیاک، قبل و بعد از عملیات آبخیزداری نشان می دهد که متوسط پتانسیل فرسایشی حوزه از 1060 تن در کیلومتر مربع در سال به 1054 تن در کیلو متر مربع کاهش پیدا کرده واین حجم از عملیات آبخیزداری تنها در حدود 6 تن در کیلومتر مربع فرسایش را کاهش داده است . مقدار بار رسوب نیز از 350 تن در کیلومتر مربع به 348 تن در کیلومتر مربع کاهش داشته است که رقم قابل توجهی نمی باشد . بخش اعظمی از رسوبات جریان یافته در کف آبراهه ها و مسیلها در پشت سد های احداث شده بدام افتاده به نحوی که تاکنون تعدازیادی از بند های احداث شده از رسوب پر شده است . در این مقاله علاوه بر بررسی پتانسیل رسوبدهی به روش پسیاک، میزان رسوب جمع شده در پشت سازه های آبخیزداری نیز با اندازه گیری زمینی در مورد تک تک سازه ها محاسبه شد . میزان رسوب بدام افتاده توسط سازه های آبخیز داری در محدوده مطالعاتی 7829 متر مکعب از زمان احداث می باشد که تقریبا معادل رسوب ایجاد شده در حوزه به مدت یکسال است

کلیدواژه ها:

ارزیابی کمی ، عملیات آبخیزداری ، فرسایش و رسوب ، بنادک سادات