بررسی اصل سیر ازکثرت به وحدت در نقوش هندسی اسلامی از رهیافت هندسه فراکتال

گره چینی از بدیع ترین و پیچیده ترین نقوش هندسی در هنرهای اسلامی اعم از هنرهای صناعی و تزئینات وابسته به معماری است. این گونه نقوش بیشتر در معماری بکار رفته و با کار ماده های گوناگون سطوح مسطح و مستوی بسیاری را پوشش داده و بدنه بناهای مذهبی، بویژه مساجد و امامزاده ها را مزین کرده است. در خراسان نیز مسجد گوهرشاد دوره تیموری از نخستین مساجدی است که به این آرایه، آراسته گردیده و بنیادی ترین اصل در هنر و معماری سنتی یعنی اصل سیر از کثرت به وحدت ( کثرت موجود به وحدت وجود ) را به تجلی در آورده است. البته استفاده از هندسه تنها به انتقال مفهوم وحدت کمک می کند و قطعاً در سایه « هدفداری » یک مجموعه معنی می یابد. هندسه فراکتال به عنوان ابزاری برای رسیدن به اصل سیر از ظاهر به باطن و حقیقت اینکه کثرات عالم دارای یک هدف باطنی اند مناسب می باشد؛ اما از دیدگاه فرهنگ اسلامی، هنرمند بیش از آنکه مبانی نظری زیبایی شناسی را از فلسفه و ریاضی کسب کند ؛ با خود آثار هنری ارتباط برقرار می کند و مبانی هنر را به طور شهودی بدست می آورد و آنگاه برای پدیدار سازی این اصل نشانه گرایی می کند، چرا که هستی شناسی نمادین اساسی ترین رویکرد هستی شناسی توحیدی است و از سوی دیگر مفهوم و ارزش ثابت مانند مفهوم زیبایی می تواند در بی نهایت شکل و کالبد به صورت نسبی و تمثیلی متجلی شود و نوآوری و ابداع در این بعد پایانی ندارد و هر کدام از این نقش مایه ها به نمادی کلی از عالم بالا و جهان قدسی بدل می شوند.

کلیدواژه ها:

گره چینی ، وحدت وجود ، درک شهودی ، نشانه گرایی ، هندسه فراکتال