بررسی اثر اسانس پنج گونه ی گیاهی بر قطر پرگنه ی قارچ بیماریزای Macrophomina phaseolina عامل ایجاد پوسیدگی ذغالی در کنجد

؛ Macrophomina phaseolina یک قارچ بیماریزای با دامنه ی میزبانی بسیار وسیع است که تنها در سلسله ی گیاهان، حدود 500 گونه از خانوادههای مختلف را دچار بیماری می کند. یکی از این گیاهان، کنجد (.Sesamum indicum L) است که قارچ مذکور، عامل ابتلا آن به بیماری پوسیدگی ذغالی و از شدیدیترین عوامل خسارت زای این محصول مهم می باشد. متاسفانه حداقل در ایران، عملاً هنوز روشی وجود ندارد که در عین حفظ سلامت انسان و محیط زیست، بتواند به گونه ای کارآمد بیماری مذکور را کنترل نماید. بنابراین بررسی حاضر، با هدف دستیابی به مشتق/ مشتقات گیاهی، که بتوان پس از طی تحقیقات تکمیلی، از آن/ آنها در انجام کنترل زیست شناختی قارچ عامل استفاده نمود، صورت پذیرفته است. برای این منظور، اسانس پنج گونه ی گیاهی مختلف، به روش غذای مسموم بر قارچ M. phaseolina در محیط شیشه اثر داده شد. غیر از اکالیپتوس، اسانس چهار گیاه دیگر در هر دو غلظت بکارگرفته شده، توانست بازدارندگی معنی داری از قطر پرگنه ی قارچ مذکور به عمل آورد. بالاترین بازدارندگی، متعلق به اسانس آویشن شیرازی بود که در هر دو غلظت 250 و 1000 میکلولیتر بر لیتر به ترتیب با هفت و 25 روز پس از کشت، به طور کامل (100%) از رشد پرگنه ی قارچ، جلوگیری کرد. نتیجه ی آزمون تعیین حداقل غلظت بازدارندگی نیز مشخص کرد که اسانس مذکور حتی در غلظت 25 میکرولیتر بر لیتر بازدارندگی مشعودی از قطر پرگنه ی قارچ یادشده به عمل می آورد. اسانس مرزه نیز در غلظت 1000 میکرولیتر بر لیتر توانست تا پنج روز پس از کشت، از هر گونه رشد مشهود قارچ، بازدارندگی به عمل آورد. همچنین با انجام کروماتوگرافی گازی/ طیف سنجی جرمی ترکیبات تشکیل دهنده ی دو اسانس آویشن شیرازی و اکالیپتوس که به ترتیب قوی ترین و ضعیف ترین اثر را بر بیمارگر مورد بررسی نشان دادند، شناسایی شد. سه ترکیب اول از نظر مقدار به ترتیب در اسانس آویشن شیرازی: تیمول (40/672 درصد)، 1،8- سینئول (22/675 درصد) و گاما-ترپینن (12/178 درصد) بود. در مجموع از بررسی انجام شده می توان دریافت که اسانس آویشن شیرازی احتمالاً یک مشتق گیاهی مناسب جهت کنترل زیست شناختی قارچ بیماریزای Macrophomina phaseolina می باشد.

کلیدواژه ها:

، Macrophomina phaseolina ، پوسیدگی ذغالی کنجد ، کنترل زیست شناختی ، اسانس ، غذای مسموم ، کروماتوگرافی گازی/ طیف سنجی جرمی