بررسی نظام، اصول و معیارهای میزان تاب آوری ساختار فضایی و کالبدی شهرها

در عصر دانایی ضروری است که مدیریت شهری آمادگی لازم را جهت مواجه با موادث غیر مترقبه و پیش بینی نشده را داشته باشند. چراکه هرگونه نادیده گرفتن آن نه تنها صورت مساله را حل نخواهد کرد بلکه بر شدت آسیب پذیری فضاها افزوده خواهد نمود که نتیجه آن جزء هلاکت انسانها و نابودی شهرها ثمره دیگری نخواهد داشت. خداوند متعال نیز درباره زلزله و وقوع آن در آیات اول تا سوم سوره حج چنین می فرماید: « ای مردم! رهنمودهای آفریدگار خود را بکار بگیرید که لرزش روز رستاخیز لرزشی بیسابقه است. روزیکه با آن مواجه شوید هر شیر دهنده در حال شیردهی شیرخوار خود را رها می کند و هر ماده بارداری وضع حمل می کند و مردم را مست میبینی در حالیکه مست نیستند، بلکه مجازات خدا طولانی است.» با توجه به موارد فوق اهمیت موضوع بیش از پیش احساس می گردد و لحظه وقوع زلزله و عکس العملی که مردم انجام می دهند خداوند متعال به نحو احسن شرح می دهد لذا چاره ای نیست جزء اینکه حوادث و سوانح طبیعی و غیر مترقبه همانند زلزله را از دو بعد مورد بررسی و تحلیل قرار بدهیم، یکی از جنبه تهدید و دیگر از بعد فرصت؛ زلزله هم تهدید است و هم فرصت (تهدید است، اگر تحولات و رخدادهای طبیعی فهم نشوند و راهبردهای و راهکارهای اجرائی مناسبی برای مقابله با آنها در دراز مدت تهیه و تدوین نگردند؛ و فرصت است، اگر پس از شناخت این تحولات و رخدادها، راهبردها و راهکارهای مدیریت بحران در کلیه سطوح اجرایی و تصمیم گیری تهیه و تدوین شود، سیاست های متناسب با آن طراحی گردند، ابزارهای سیاستگذاری تعریف و اهرم های اجرایی نیز شناسایی شوند). از اینرو ضروری است نحوه نگرش به زلزله تغییر پیدا کرده و خود را جهت مواجهه با آن در آمادگی کامل بسر ببریم. برای تحلیل میزان تاب آوری ساختار فضایی و کالبدی شهر ها 10 نظام ساختار فضایی و کالبدی به شرح ذیل مورد بررسی قرار گرفته است که عبارت است از: 1- نظام نگرش راهبردی و اجرایی با محوریت تدوین ماموریت و چشم انداز 2- نظام ساختار فرهنگی و اجتماعی 3- نظام ساختار مدیریت شهری 4-نظام زیرساختهای شهری 5- نظام شبکه معابر و دسترسیها 6- نظام تقسیمات کالبدی و مراکز آنها 7- نظام عملکرد و فعالیت کاربریهای عمده شهری 8- نظام فرم کالبدی شهر 9- نظام استخوانبندی فضاهای همگانی 11- نظام سیما و منظر شهری در نهایت آنچه در وقوع زلزله اهمیت دارد صرفاً خرابی خانه ها و یا ساختمانها نیست بلکه تاب آوری (تداوم حیات) (Resiliency) ساختار فضایی و کالبدی شهر است که بتواند تدوام حیات زیست شهری را مداومت بخشیده و مردم بتوانند در حداقل زمان به بازیابی فعالیت ها پرداخته و شهر پایداری و پویایی خود را بازیابد و از نفس نیافتد در غیر اینصورت شاهد ویرانی فزاینده شهر خواهیم بود. لذا می توان به پیروی از فرمایشات حضرت علی (ع) در خصوص زلزله چنین نتیجه گیری کرد: حکمت وقوع زلزله تکان دادن ساختمانها نیست بلکه آزمایش میزان تابآوری ساختار شهری است.

کلیدواژه ها:

تاب آوری ، پویایی ، پایداری ، ساختار فضایی و کالبدی شهر ، ظرفیت محیطی ، مدیریت شهری