مطالعه تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ های گندم (Triticum aestivum L.) با استفاده از شاخص های مقاومت و حساسیت به خشکی

تنش خشکی مهمترین عامل کاهش عملکرد دانه غلات است. به منظور ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ های گندم با استفاده از شاخص های تحمل و حساسیت به تنش خشکی، آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در مزرعه ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی بروجرد به صورت بلوک های کامل تصادفی با 20 ژنوتیپ گندم در دو محیط آبیاری کامل و تنش خشکی به صورت جداگانه در سه تکرار اجرا گردید. بر مبنای عملکرد ژنوتیپ ها در دو شرایط کاشت (Yp و Ys) شاخص های کمی مقاومت و حساسیت به خشکی از قبیل : شاخص تحمل (TOL) ، میانگین بهره وری (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP) ، میانگین هارمونیک (HM) ، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل تنش (STI) محاسبه شدند. اختلاف بسیار معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر شاخص های کمی مورد مطالعه و عملکرد ژنوتیپ های دو محیط تنش و غیر تنش وجود داشت که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی و امکان انتخاب برای مقاومت به تنش خشکی می باشد. بر اساس مقایسه میانگین انجام شده بیشترین عملکرد دانه در دو شرایط آبی و تنش مربوط به ژنوتیپ های 11 و 17 بود. بیشترین مقدار شاخص های MP و GMP و HM و STI مربوط به ژنوتیپ های 10 و 11 و 16 و 17 و در مقابل بیشترین مقدار دو شاخص SSI و TOL نیز مربوط به ژنوتیپ های 5 و 6 و 4 و 18 بود. نتایج حاصل از تجزیه ضرایب هم بستگی نشان داد که چهار شاخص MP , GMP , HM و STI به دلیل هم بستگی بالا با عملکرد ژنوتیپ های دو محیط ، مناسب ترین شاخص ها برای غربال کردن کردن ژنوتیپ ها در دو شرایط آزمایش هستند. بنابراین با توجه به این شاخص ها و عملکرد ژنوتیپ ها در دو شرایط کاشت ، بهترین ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی، ژنوتیپ های 10 و 11 و 16 و 17 تشخیص داده شدند. نمودار چند متغیره بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های فوق در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص های مقاومت به خشکی قرار دارند.

کلیدواژه ها:

گندم ، تنش خشکی ، شاخص های کمی مقاومت و حساسیت به خشکی ، ضرایب هم بستگی