بررسی روند گسترش مکانی اقالیم خشک و نیمه خشک درایران

بر اساس تعریف کنوانسیون سازمان ملل متحد برای بیابان زدائی ، بیابان زائی به معنی تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب به علت تغییرات آب و هوائی و فعالیت های انسانی یاد شده است. همچنین بر اساس این کنوانسیون مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب مناطقی هستند که در آ ن نسبت بارندگی به تبخیر و تعرق بالقوه در محدوده 05/0 تا 65/0 قرار گیرد. در این مقاله برای بررسی میزان آسیب پذیری ایران به بیابان زائی از شاخص بیوکلیماتیک یونیپ (برنامه محیط زیست ملل متحد ) استفاده شد. ابتدا داده های مربوط به دو پارامتر میانگین دمای سالانه و جمع بارش سالانه 45 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک برای یک دوره 30 ساله (2005-1976) از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید . سپس شاخص یونیپ برای کل ایستگاه های محاسبه شد . در ادامه با استفاده از آزمون آماری-گرافیکی من-کندال که یکی از روش های پیشنهادی سازمان هواشناسی جهانی برای تحلیل سری های زمانی می باشد روند تغییرات یونیپ در گستره ایران زمین بررسی شد . بر اساس شاخص پیشنهادی برنامه محیط زیست ملل متحد (یونیپ) مشاهده می شود که بیشتر مساحت ایران تحت سیطره اقالیم خشک و نیمه خشک می باشد که از لحاظ کلاس خطر بیابان زائی در طبقه شدید و بسیار شدید قرار می گیرد . بعد از این دو نوع اقلیم، اقلیم های فراخشک، خشک نیمه مرطوب، بسیار مرطوب و نیمه مرطوب بیشترین مساحت کشور را به خود اختصاص داده اند . نتایج آماره من – کندال نشان می دهد که در سه ایستگاه بیرجند، تبریز و مشهد روند تغییرات شاخص یونیپ نشان از تمایل اقلیمی این ایستگاه ها از اقلیم نیمه خشک به اقلیم خشک را دارد . دو ایستگاه ارومیه و خوی، روند تغییرات آنها تمایل به سمت اقلیم نیمه خشک دارند. روند تغییرات در ایستگاه سنندج در غرب ایران نشان از جابجائی بین اقلیم نیمه مرطوب با اقلیم نیمه خشک و ایستگاه یزد از اقلیم خشک به اقلیم فرا خشک دارد . اما ایستگاه زابل در شمال استان سیستان و بلوچستان تنها ایستگاهی بوده است که روند یونیپ آن مثبت بوده است

کلیدواژه ها:

بیابان زایی ، شاخص یونیپ ، آزمون من ـ کندال ، روند ، ایران