چگونگی بازتاب شاخصه های ادراک حسی درمعماری بازار کاشان*

در مواجه با یک اثر ادراک حسی است که مقدمه های اولیه تولید معنا را فراهم می سازد و هنرمند باید تفکرات صرفا فنی را با دنیای ادراک حسی گره بزند تا امکان نزدیک شدن به معنای واقعی و زنده یک چیز فراهم شود. این معنا در دل زندگی مردم وجود داشته است. معماری شاخص که در ان تمامی تشکل های فیزیکی و روانی مولف تبدیل به بستری برای شکل گیری اثر او می شود و باعث می گردد که تجربه ای از یک جسم کامل و همچنین جوهره ای معنوی از خود داشته باشیم.در نیمه دوم قرن گذشته به تدریج تمایل وافر در به کار گیری حس بینایی که با تقلیل و نادیده گرفتن مستمر سایر کیفیات حسی و جسمانی در هنر و معماری مدرن همراه بود و جهان ادراکی به چالش گرفته شد. معماری رابطه خود را با زبان تن از دست داد و تا ابژه های بصر محور فرو کاسته شد. معماری سنتی ایران به ویژه بازار ایرانی معماری تجسمی است معماری که حواس را به مشارکت می گیرد تن را دخیل می کند چشم در سطوح ان نفوذ می کند ٬ پوست حالات و بافت ان را لمس می کند ٬ گوش صدای درگیری ان با مردم و طبیعت را می شنود و عضلات تن در تجربه ی ان به کنش و واکنش فراخوانده می شود. طراحان با استفاده از اشکال، فرم ها و طراحی هنرمندانه فضا توانسته اند تا امکان درک مفاهیم و ارزش های نمادین را نیز برای افراد مهیا سازند. در این تحقیق مشخص شد، نظام معماری بازار کاشان به عنوان نمونه ای از بازار های سنتی ایران ،باپیکره مند کردن عناصر محرک حواس پنجگانه در بازار، نظام تمرکز حواس را به وجود می آورد . علاوه بر این نظام جهت دهنده اصلی و مسیرهای حرکتی در بازار کیفیت دعوت کنندگی به حرکت و کشف فضا و در فضاهایی مانند مساجد و تیمچه ها و فضاهای باز مجاور بازار ٬ آرامش و تأمل را برای باشنده در بازار فراهم می سازد. بازار های سنتی ایران بر پایه فرایند ادراکی ان در پاسخ به نیاز های انسان در گام نخست موجب ارتقا بهداشت روان جامعه می گشته اند و درمرحله بعدی به اتصال به حیطه معنا می انجامید در بازار ایرانی معماران هنرمند با به کارگیری تمامی حواس به انسان و نیاز های ادراکی او در همه سطوح توجه می کردند و با ترکیب کاربری های مذهبی و طراحی هنرمندانه فضا بر مسائل هویتی و فرهنگی تاکید می نمودند. لذا در این نوشتار به بررسی و شناخت مفهوم و ساختار بازار کاشان به عنوان فضایی همخوان با ارزش ها و هویت ایرانی پرداخته می شود . در این پژوهش تلاش می شود به پرسش های زیر پاسخ داده شود. انسان و نیاز های ادراکی او چه جایگاهی در معماری بازار سنتی کاشان داشته است؟ ایا طراحی بازار سنتی کاشان بر پایه شناخت و به کارگیری حواس بوده است؟ برای انجام این تحقیق ترکیبی از روش های تحقیق کیفی و کمی به کار گرفته شده است و روش تحلیلی – اکتشافی است. ایا طراحی بازار سنتی کاشان بر پایه شناخت و به کارگیری حواس بوده است؟ برای انجام این تحقیق ترکیبی از روش های تحقیق کیفی و کمی به کار گرفته شده است و روش تحلیلی – اکتشافی است.

کلیدواژه ها:

بازار کاشان ، ادراک حسی ، فضای معماری ، انسان