امکان سنجی و جانمایی احداث سدهای زیرزمینی جهت حفاظت آبخوان ساحلی دریاچه ارومیه

نیاز روزافزون به منابع آب جدید و نیز محدودیت منابع آب، باعث افزایش برداشت غیر مجاز از منابع آب زیرزمینی شده است. از جمله پیامدهای این پدیده، هجوم آب شور به سوی منابع آب شیرین زیرزمینی واقع در مجاورت دریاها است. در این راستا استفاده از سدهای زیرزمینی حفاظتی در حفظ و بهره برداری بهینه از منابع آب زیرزمینی نقش قابل توجهی ایفا مینماید. سدهای زیرزمینی حفاظتی با شرط وجود آبخوان و با هدف محافظت آن و فراهم آمدن شرایط بهره برداری بهینه احداث میشوند. مهمترین مشکل در توسعه و احداث سدهای زیرزمینی پیچیدگی تعیین مناطق مناسب احداث آن میباشد. استفاده از قابلیت بالای GIS در تحلیل داده های مکانی به ویژه در مدلسازی لایه اطلاعاتی کمک بسزایی در انتخاب بهترین مکان جهت احداث سدهای زیرزمینی دارد. دشت انزل واقع در شهرستان ارومیه دارای 40 روستا است که در بیشتر فصول سال تنها منبع تأمین آب کشاورزی آنها منابع آب زیرزمینی میباشد و به دلیل قرار گرفتن در ساحل دریاچه ارومیه در زمینه آب کشاورزی با یکسری محدودیتهایی مواجه شده است. در این تحقیق بر اساس محدودیت ها و قوانین موجود در زمینه احداث سد زیر زمینی و با استناد به منابع و مقالات، شیب های زیر 5 درصد و عمق آب زیرزمینی کمتر از 10 متر جهت ساخت سد زیرزمینی، حریم 500 متر برای چاه، 520 متر برای قنات و 100 متر برای گسل در نظر گرفته شد و اراضی زراعی نیز به عنوان محل مصرف تعیین شد. نقشه های شیب، عمق آب زیرزمینی، فاصله از محل مصرف، فاصله از چاه، فاصله از قنات و فاصله از گسل در محیط GIS تهیه گردید. سپس با توجه به محدودیتها و قیدهای شرطی، هر یک از لایه ها کلاسه بندی شدند. بسته به اهمیت هر لایه، با استفاده از روش AHP به آنها وزن داده شد و با روی هم اندازی لایه ها در GIS نقشه نهایی ترسیم و با تطبیق میدانی اولویت بندی گردید و نهایتاً نقشه محدوده های مناسب برای سد زیرزمینی حفاظتی در ساحل دریاچه ارومیه مشخص شد.

کلیدواژه ها:

آبخوان ، دریاچه ارومیه ، دشت انزل ، سد زیرزمینی حفاظتی ، مکانیابی ، GIS