برنامه ریزی کاربری زمین در شهر های زلزله خیز با استفاده از مدل AHP در محیط GIS (نمونه موردی شهر تبریز)

کشور ایران از کشورهای زلزله خیز جهان است . در پهنه بندی نسبی خطر زمین لرزه در ایران شهر تبریز تنها شهر مهم ایران است که در جایگاه پهنه با خطر بسیار بالا قرار دارد .گسل شمال تبریز در مجاورت بلافصل شهر قرار گرفته است و در مناطقی نیز شهر بر روی این گسل بنا شده است . گسل تبریز منشا زلزله های ویرانگر در طولتاریخ بوده است .و می تواند بار دیگر با فعالیت مجدد خود شهر را به ویرانه ای تبدیل نماید. با وجود این که زلزله به عنوان یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی بحساب می آید ولی به خودی خود دارای اثرات نامطلوبی نیست. آنچه از این پدیده یک فاجعه می سازد عدم پیشگیری از تأثیر آن و عدم آمادگی جهت مقابله با عواقب آن است. دراین راستارویکرد شهرسازی و برنامه ریزی کاربری زمین به عنوان یکی از مؤثرترین و مناسب ترین راهبردها جهت کاهش خطر زمین لرزه به حساب می آید. با مشخص کردن نواحی پر خطر و استقرار منطقی کاربری ها می توان باعث کاهش خسارات ناشی از زلزله شد.هدف مقاله حاضر معرفی سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان سامانه ای قوی درجهت شناسائی پهنه های خطر زلزله و به دنبال آن مشخص نمودن میزان تناسب اراضی برای کاربری های مختلف شهری است.در این راستا پس از مشخص نمودن معیارهای موثر در خطر زلزله از قبیل قبیل فاصله از خط گسل، تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، ویژگی های سازه ای، فاصله از مراکز خطرزا، دسترسی به شبکه معابر، دسترسیبه فضای باز، دسترسی به مراکز امداد و اندازه ی قطعات لایه های اطلاعاتی مرتبط با این معیار ها تهیه شده و پس از مشخص کردن وزن لایه ها در مدل AHP عمل همپوشانی برای مشخص نمودن پهنه های خطر در محیط نرم افزار ARC GIS 9 .3 انجام گرفته است سپس با توجه به این پهنه ها پیشنهاداتی در زمینه استقرار بهینه کاربری ها در جهت کاهش خطرات زلزله انجام گرفته است.یافته های مقاله حاضر نشان میدهد که اکثر اراضی پرتراکم شهر بخصوص اراضی شمالی و مرکزی در پهنه های خطر بسیار بالا و بالا قرار دارد لذا پیشنهاداتی در زمینه استفاده از زمین بر اساس اصول شهرسازی داده شده است که در صورت امکان یا اراضی موجود تغئیر کاربری دهند یا درتوسعه آتی این پیشنهادات لحاظ گردد.

کلیدواژه ها:

کاربری زمین ، زلزله ، تبریز ، AHP