افت سطح آب زیرزمینی و نقش آن در تداوم و بحرانی شدن خشکسالی هیدرولوژیکی مطالعه موردی : رودخانه شراء در استان مرکزی

خشکسالی یکی از بلایای طبیعی است که به صورت مکرر یا متناوب اتفاق می افتد و تقریباً در هر نوع آب و هوایی وقوع آن محتمل است. خشکسالی هیدرولوژیکی حاصل کمبود در بارش مؤثر(مازاد) مربوط به تأثیر دوره های کمبود بارندگی در ذخایر آب سطحی یا زیرزمینی است و زمانی اتفاق می افتد که منابع واقعی آب برای تأمین نیاز از پیش تعیین شده مصرف کنندگان، تحت سیاست های معین مدیریت آب،کافی نباشد. در مقاله حاضر به بررسی اثرات افت سطح آب زیرزمینی بر میزان جریان رودخانه ها طی دوره های بارندگی معمولی و دوره های خشکسالی پرداخته شده است. برای این منظور قسمتی ازحوضه آبریز رودخانه قره چای که شامل محدوده های مطالعاتی آستانه ، نهرمیان ، بصری – لنگرود، شازند و شراء بررسی شده است. در اولین قدم دوره های خشکسالی هواشناسی به وقوع پیوسته در سطح منطقه بررسی شدند . بر اساس نتایج حاصله چهار دوره خشکسالی در سطح منطقه شناسایی شد که این دوره ها عبارتند از :سال های ١٣٦٢ تا 1364، سال های ١٣٦٧ تا ١٣٧١ ،سال های ١٣٧٥ تا ١٣٧٩ و سال های ١٣٨٦ تا ١٣٩0. مشاهده شده که در طی سال های اخیر و با افزایش میزان برداشت از سفره های آب زیرزمینی، با اتمام دوره خشکسالی هواشناسی،مدت تداوم دوره های خشکسالی هیدرولوژیکی در حوضه های کوهستانی تغییرات زیادی را نسبت به دوره های مشابه سالیان قبل نداشته است ولی در حوضه هایی که در دشت ها واقعند به دلیل افت سطح آب زیرزمینی صورت گرفته در آبخوان ، این روند بسیار تغییر نموده و مدت تداوم دوره ی خشکسالی هیدرولوژیکی بسیار بیشتر شده است. دلیل عمده این موضوع نیز تغییر نقش رودخانه ها از حالت زهکش به تغذیه کننده در این مناطق می باشد.

کلیدواژه ها:

خشکسالی هیدرولوژیکی ، رودخانه قره چای ، دشت شراء ، استان مرکزی