مطالعه تنوع ژنتیکی و گروه بندی برخی از ژنوتیپ های برنج

به منظور تعیین تنوع ژنتیکی صفات و گروه بندی 125 ژنوتیپ برنج، آزمایشی در قالب طرح آماری آگمنتد بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 ژنوتیپ شاهد در 4 تکراردر موسسه تحقیقات برنج واقع در رشت در سال 1383 انجام گرفت . در این تحقیق تعداد 16 صفت زراعی و کیفیت دانه با اندازه گیری ده نمونه تصادفی در هر واحد آزمایشی و عملکرد دانه (تن در هکتار) ارزیابی شدند. ضرایب همبستگی فنوتیپی عملکرد دانه با تعداد پنجه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن صد دانه، طول دانه، شکل دانه، مقدار آمیلوز و دمای ژلاتینی مثبت و معنی دار بود و ضر ایب همبستگی عملکرد با بقیه صفات منفی بود. تجزیه رگرسیون گام به گام برای عملکرد دانه نشان داد که 81/9 درصد از کل تغییرات عملکرد دانه را می توان به تعداد خوشه، ارتفاع بوته، تعداد دانه پر در خوشه، وزن صد دانه و شکل دانه نسبت داد . نتایج تجزیه علیت حاکی از آن است که صفت تعداد پنجه به دلیل داشتن همبستگی و اثر مستقیم زیاد و مثبت می تواند به عنوان مهم ترین معیار گزینش جهت بهبود و اصلاح عملکرد مورد توجه قرارگیرد. تجزیه به عامل ها برای صفات مورد مطالعه پنج عامل را استخراج نمود که مجموعا 66/8 درصد از تغی یرات کل داده ها را توجیه کردندکه از این مقدار سهم عوامل اول تا پنجم به ترتیب 25/75، 13/56، 11/58، 8/10 و 7/81 درصد بود. عامل اول تا پنجم به ترتیب به عنوان عوامل عملکرد و اجزای عملکرد ، کیفیت ظاهری دانه، خصوصیات مرفولوژی گیاه، کیفیت تبدیل و کیفیت پخت دانه نام گذاری شدند . تجزیه کلاستر به روش ادغام بر حسب دورترین همسایه ها ، ژنوتیپ ها را در 5 کلاسترگروه بندی نمود . ژنوتیپ های کلاستراول و دوم به علت داشتن مقادیر بالای عملکرد و اجزای عملکرد و نیز دارا بودن آمیلوز متوسط و ارتفاع کوتاه، ارزشمند هستند. بنابراین انتظار می رود که تلاقی ژنوتیپ های این دو کلاستر با ژنوتیپ های کم محصول ولی کیفی در کلاستر چهارم و ششم، منجر به ایجاد تنوع بیشتر، انتخاب نتاج برتر و دستیابی به ارقام جدید با عملکرد بالا و کیفیت مطلوب شود که این موضوع از اهداف عمده تحقیقات برنج در کشور ما میباشد.

کلیدواژه ها:

برنج ، تنوع ژنتیکی ، تجزیه به عامل ها ، تجزیه علیت و تجزیه خوشه ای