بررسی سماق جنگلی (Rhus coriaria) از دیدگاه اقتصادی- اجتماعی و روشهای فرآوری آن (مطالعه موردی: شهرستان هوراند، استان آذربایجان شرقی)

اگرچه عبارت «محصولات فرعی جنگل» به تولیداتی اطلاق می شود که مشتمل بر مواد یا اجزا گیاهی به غیر از چوب است اما چنین امید می رود که برداشت عموم از کلمه فرعی ، ناچیزی ارزش این فرآورده های طبیعی نبوده بلکه معنای «مغایر با اصل سرمایه» از ان استنباط شود. با توجه به اهمیت و ارزش اقتصادی استفاده از محصولات فرعی، در صورتی که برنامه ریزی مناسب برای صنایع تبدیلی، بازاریابی، فروش و صادرات این محصولات صورت گیرد، قطعاً می تواند علاوه بر رونق اقتصادی منطقه ، زمینه اشتغال پایدار را نیز برای روستاییان فراهم کند. همچنین به علت اینکه منبع درآمد مستمری برای مردم خواهد بود، تعلق خاطری به وجود خواهد آمد که در تهایت منجر به حفاظت مستمر منبع تولید (جنگل ها) خواهد شد. از انجا که سماق در منطقه ارسباران (شهرستان هوراند) به عنوان یکی از مهمترین محصولات فرعی به شمار می رود ، لذا در این مقاله سعی شد تا تولیدات سماق این شهرستان مورد مطالعه قرار گیرد. بدین منظور سه روستای واجد جنگل های سماق و کلیه کسانی که در ارتباط با محصول سماق در منطقه بودند، مورد بررسی قرار گرفته و پس از مشاهده ها و بازدید از منطقه ، داده ها و اطلاعات بدست آمده دسته بندی و مورد تجزیه و تحلیل نهایی قرار گرفت. در این مطالعه، ابتدا اطلاعاتی درباره قمت، هزینه، سودآوری برداشت و سود سالانه پتانسیل در سطح منطقه محصول سماق برآورد شد و سپس وضعیت فراوری و داشتن کارگاه فراوری، نوع بازار، زمان بهره برداری و نحوه فرآوری برای محصول سماق بیان گردد. در این شهرستان 50 تا 60 درصد درآمد مردم از برداشت سماق حاصل می شود و درآمد حاصله از هر هکتار برابر چهار میلیون و سیصد و پنجاه هزار تومان می باشد. همچنین به وجود آمدن تعاونی خریدسماق با کمک اداره منابع طبیعی در روستای آقبراز که حدود نصف تولیدات منطقه را خریداری می کند از سود جویی دلال ها جلوگیری می کند.

کلیدواژه ها:

تولیدات غیر چوبی ، سماق ، واگذاری اراضی ، تعاونی روستایی