تعیین منشاء، ارتباط ژئوشیمیایی و آلودگی فلزات سنگین و عناصر بالقوه سمناک در خاک های کشاوری استان هرمزگان

مناطق مختلف کشاورزی استان هرمزگان به منظور تعیین مناطق آلوده، طبقه بندی وضعیت آلودگی، منشاء و ارتباطژئوشیمیایی عناصر بالقوه سمناک با دیگر عناصر برای تعداد 55 نمونه خاک مطالعه گردید. بررسی فاکتور غنی شدگی برای تعدادی از نمونه های خاک مناطق کشاورزی (12/47-2/11 درصد نمونه ها) غنی شدگی متوسط را برای عناصر نیکل کروم، تیتانیم، روی، مس، کادمیم، آرسنیک، سرب و سلنیم نشان داد که این موضوع می تواند نشاندهنده نقش فرایندهای ثانویه خاکزاد با توجه به وضعیت زمین شناسی استان و فعالیتهای انسانزاد مانند مصرف کودهای شیمیایی باشد. عناصر کادمیم و سلنیم نیز به ترتیب برای 5/45 و 3/28 درصد نمونه ها غنی شدگی بارز و با اهمیت را نشان دادند. نتایج فاکتور آلودگی نشان می دهد که عناصر آرسنیک (96/36% نمونه ها)، مس (92/73%)، وانادیم (85/45%)، روی (1/82%)، سلنیم و نیکل (10/91%) در محدوده آلودگی حد واسط قرار می گیرند. همچنین کروم به ترتیب برای 41/82 و 3/63 درصد نمونه ها و نیکل برای 32/73 و 56/36 درصد نمونه ها آلودگی قابل توجه و بسیار زیاد را نشان دادند. بررسی نتایج تحلیل مولفه اصلی نشان دهنده خصوصیات ژئوشیمیایی نزدیک به هم عناصر آلومینیم، وانادیم، اسکاندیم، آهن، مس، تیتانیم، کبالت،روی، منگنز و تا حدودی کروم (مولفه اول) سدیم، گوگرد و تا حدودی آرسنیک (مولفه دوم)، نیکل و تا حدودی کبالت وکروم (مولفه سوم) می باشد. این موضوع نشان می دهد که هیدروکسیدهای آهن، منگنز و آلومینیم در جذب و توزیع عناصر ذکر شده برای مولفه اول(زمینزاد) نقش مهمی را ایفا می نماید. بررسی EC, pH و کربن آلی خاک نشان دهنده نقش ناچیز این دو پارامتر در جذب و توزیع فلزات سنگین(با استثنای کربن آلی با آرسنیک و سرب) در نمونه های خاک کشاورزی می باشد. کادمیم در برخی نمونه ها ارتباط خوبی با TNV نشان داد که بیانگر نقش درصد آهک در تثبیت این عنصر در خاک است.

کلیدواژه ها:

عناصر بالقوه سمناک ، خاک کشاورزی ، فاکتورآلودگی ، فاکتور غنی شدگی ، هرمزگان ، ایران