پهنه بندی آگرواکولوژیک برنامه ای بنیادی برای توسعه کشاورزی پایدار

پهنه‌بندی آگرواکولوژیک روشی کارآمد برای برنامه‌ریزی استفاده از اراضی، تعیین پتانسیل‌ها و محدودیت‌های منابع و برنامه‌ریزی‌های راهبردی در راستای توسعه پایدار است. در این مطالعه به چارچوب پهنه‌بندی آگرواکولوژیک، مفهوم و کاربردهای آن اشاره شده است. در مطالعه موردی این پژوهش حوضه آبخیز بروجن از طریق تلفیق مدل‌های فائو و یونسکو با شاخص‌های اقلیمی در چارچوب روش پهنه‌بندی آگرواکولوژیک ارزیابی گردید. بدین منظور ابتدا پایگاه داده‌های اقلیمی درازمدت حاصل از 16 ایستگاه هواشناسی موجود در منطقه مورد مطالعه ایجاد گردید. اطلاعات مربوط به شکل اراضی شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب و تراکم عوارض با استفاده از مدل رقومی ارتفاع (SRTM DEM) و در محیط نرم‌افزار ArcGIS بصورت نقشه تهیه شد، پایگاه اطلاعات مربوط به خاک نیز از مطالعات نیمه تفضیلی ایجاد گردید. به منظور پهنه‌بندی پارامترهای اقلیمی همبستگی بین متغیرهای اقلیمی و ارتفاع با استفاده از نرم‌افزار SAS تعیین شده و لایه‌های اقلیمی با استفاده از مدل رقومی ارتفاع در محیط ArcGIS ایجاد شدند. شاخص‌های درجه روز رشد (GDDs)، ضریب خشکی، تبخیر وتعریق پتانسیل، طول دوره رشد، طول دوره یخبندان، آغاز و پایان دوره یخبندان محاسبه و پهنه‌بندی اقلیمی انجام شد. براساس پهنه‌بندی اقلیمی کشاورزی، حوضه آبخیز بروجن به سه اقلیم نزدیک به هم تفکیک گردید: 64 درصد از منطقه دارای اقلیم نیمه‌خشک با زمستان سرد و تابستان بسیار گرم ‏‎ٌ‏‏‎‏‏‎، 20/4 درصد اقلیم نیمه‌خشک با زمستان سرد و تابستان گرم می‌باشد. حوضه مطالعاتی با استفاده از شاخص‌های آگرواکولوژیک به 28 واحد اکولوژیک تفکیک گردید که در سه ناحیه کشاورزی غربی‏، میانی و مرکزی قرار می‌گیرند. از دیدگاه استعداد توسعه کشاورزی، ناحیه غربی با وسعت 23/15 درصد منطقه ، دارای محدودیت‌های شدید توپوگرافی، اقلیمی و خاک، ناحیه میانی با وسعت 43/1 درصد منطقه، دارای محدودیت‌های توپوگرافی و خاک و ناحیه مرکزی با وسعت 33/74 درصد منطقه، فقط دارای برخی محدودیت‌های نسبی ناشی از خاک می‌باشد. روش مورد استفاده در این پژوهش یک پایگاه اطلاعات مکانی در راستای برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای فراهم می‌کند و قابلیت نواحی مختلف جغرافیایی را از نظر توسعه روستایی و کشاورزی تعیین می‌کند.

کلیدواژه ها:

بروجن ، توسعه ، شاخص های اقلیمی ، واحد آگرواکولوژیک ، ناحیه جغرافیایی کشاورزی