انحلال پذیری ژیپس و نقش آن در عملیات آب بندی سدها

ساختگاه سد مخزنی خیرآباد واقع در شرق شهرستان بهبهان در استان خوزستان متشکل از تناوب ماسه سنگ، مارن، لای سنگ و میان لایه های ژیپسی متعلق به سازند آغاجاری است . گسترش سازند یاد شده در ساختگاه با توجه به وجود لایه ها و رگه های ژیپس ( گچ ) موجب شده تا به منظور آب بندی محل و مخزن سد موضوع انحلال پذیری ژیپس مد نظر قرار بگیرد . به این منظور از رخنمون های سطحی ومغزه های حاصل از حفاری گمانه های اکتشافی سیزده نمونه ژیپس تهیه گردید . خصوصیات فیزیکی و درجه خلوص نمونه ها تعیین شد . آزمایش های انحلال پذیری برای تعیین ثابت سرعت انحلال ژیپس در سه سیکل با اسیدیته های متفاوت انجام گرفت . بر اساس مطالعات آزمایشگاهی ثابت سرعت انحلال ژیپس(Kc )به میزان 3.27×10−6 cm/ s محاسبه گردید . بعلت وجود توده سنگ های درزه دار پر شده از ژیپس و نیز رخنمون لایه ای از سنگ گچ با ضخامت 80 سانتیمتر در محور سد آزمایش آبگذری وچگونگی گسترش دهانه درزه ها مورد توجه قرار گرفت . در این آزمایش آب محتوی گازکربنیک در یک سیکل بسته با دمای بین 5 تا 15 درجه سانتیگراد، فشار 1 تا 3 پاوند بر اینچ مربع و اسیدیته بین 7-7/5 جریان داشت . نتایج بدست آمده از اندازه گیری میزان آبگذری نشان داد که درزه های با باز شدگی 0/5 میلیمتر بعد از ده سال حدود 205 میلیمتر گسترش می یابد که با در نظر گرفتن پنجاه سال عمر مفید سازه این میزان گسترش به بیش از یک مترخواهد رسید . در این مقاله ضمن ارزیابی وضعیت زمین شناسی ساختگاه و موضوع انحلال ژیپس روش های مناسب جهت انجام عملیات آب بندی ارائه شده است