پریشانی زمان و بازی با ادراک خواننده: از گذشته های کاذب تا تکرارهای درونی (تحلیل تکنیک های زمان پریشی در سه رمان معاصر فارسی از دیدگاه ژرار ژنت)

پژوهش حاضر به بررسی تکنیک های زمان پریشی در سه رمان معاصر فارسی -رویای نیمه شب، دخیل عشق، عشق و چیزهای دیگر- می پردازد که هر یک با ساختارهای روایی متفاوت نمونه های شاخص زمان پریشی به شمار می آیند. این مطالعه با هدف تحلیل کارکردهای روایی زمان پریشی، به این سوال پاسخ می دهد: چگونه زمان پریشی فراتر از یک گسست زمانی ساده، به ابزاری ساختاری برای غنی سازی روایت و خلق معانی عمیق تر تبدیل می شود؟ این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی بهره می برد و بر چارچوب نظری ژرار ژنت استوار است که با مولفه های ترتیب، تداوم و تکرار، امکان تحلیل دقیق ساختار روایی را فراهم می کند. به کمک این رویکرد، می توان میزان انحراف و بازگشت های زمانی را در متن ها شناسایی کرد و نقش آن ها را در شکل گیری ریتم و معنا بررسی نمود. مباحث محوری مقاله به انواع پس نمایی (خارجی، داخلی تکرارشونده و کاذب) و کارکردهای آن ها در رمان های مورد بررسی اختصاص دارد که نشان می دهد کارکرد هر نوع پس نمایی، بسته به بافت روایت و هدف نویسنده متفاوت است. بنابر یافته های پژوهش، پس نمایی های خارجی به نقد اجتماعی، پس نمایی های داخلی تکرارشونده به بازتاب تراما و پس نمایی های کاذب به ایجاد شک گرایی روایی و تحریف آگاهانه گذشته ارتباط دارند. توجه به زمان پریشی به ویژه پس نمایی کاذب با تحلیل راوی غیر قابل اعتماد، امکان بررسی دقیق رابطه میان راوی و خوانشگر را قوت می بخشد. همچنین، بررسی تداوم و تکرار در پس نمایی های داخلی تکرارشونده نشان می دهد که چگونه فضای ذهنی شخصیت ها به صورت زنده در ذهن خواننده تجسم می یابد.

کلیدواژه ها:

ژرار ژنت ، زمان پریشی ، رویای نیمه شب ، دخیل عشق ، عشق و چیزهای دیگر