مطالعه تطبیقی حکمرانی و حکمروایی: بررسی تفاوت های معنایی و پیامدها در نظام برنامه ریزی و مدیریت شهری معاصر ایران

مفاهیم «حکمرانی» و «حکمروایی» به دلیل تفاوت های معناشناختی و کارکردی، در نظام برنامه ریزی و مدیریت شهری معاصر ایران چالش های نظری و عملی متعددی ایجاد کرده اند. این پژوهش با هدف تبیین تمایزهای مفهومی میان حکمرانی به عنوان ساختار رسمی، سلسله مراتبی و دولت محور، در کنار حکمروایی به منزله فرایندی شبکه ای، مشارکتی و چند بازیگری انجام شده است. مسئله اصلی، شناسایی تفاوت های ماهوی این دو پارادایم در ابعاد منبع مشروعیت، ساختار تصمیم گیری، دامنه ذی نفعان، نقش دولت، هدف غایی سیاست گذاری و تاثیر این ابهامات بر کارایی سیاست های شهری است. پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی و رویکرد مقوله ای، متون تخصصی در این زمینه، به همراه اسناد سیاستی دو دهه اخیر ایران (۱۳۸۴ ۱۴۰۴) را بررسی کرده و از ترکیبی از رویکردهای قیاسی مبتنی بر چارچوب نظری و استقرایی مبتنی بر داده های متنی بهره برده است. جامعه آماری شامل اسناد بالادستی برنامه ریزی شهری بوده و نمونه گیری هدفمند با معیار حداکثر تنوع برای انتخاب اسناد شاخص انجام شده است. یافته ها نشان می دهند سردرگمی میان این دو مفهوم، به طراحی سیاست های ناکارآمد، کاهش مشارکت عمومی و تضعیف اثربخشی نهادی منجر شده است، زیرا راه حل های مبتنی بر حکمروایی مانند توسعه مشارکتی در چارچوب های سنتی حکمرانی و تصمیم گیری از بالابه پایین ناسازگار هستند. تمایز کلیدی در گذار از واپایش انحصاری دولت در حکمرانی به هماهنگی و تسهیل گری در شبکه ای از بازیگران دولتی، خصوصی و مدنی در حکمروایی نهفته است. این پژوهش با ارائه چارچوبی مفهومی برای رفع ابهامات، پیشنهادهایی برای بهبود کاربرد این مفاهیم در سیاست گذاری شهری ارائه می دهد تا زمینه ساز تحقق حکمروایی مطلوب شهری شود.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی شهری ، تحلیل محتوای کیفی ، تصمیم سازی محلی ، سیاست گذاری شهری ، مدیریت شهری