مطالعه تطبیقی علم تفصیلی قبل از ایجاد در حکمت سینوی و عرفان ابن عربی

شناخت حق تعالی و پی بردن به حقیقت اوصاف او از دغدغه های مهم اندیشمندان علوم اسلامی است. ازطرفی مفاهیم مورداستفاده در تحلیل و توصیف حق تعالی و صفات او در ظرف علم و ادراک بشری و مبتنی بر خصوصیت های طبیعی و محدود عقل و شهود انسانی شکل گرفته است. ازاین جهت درباره حق تعالی و هرکدام از صفات او دیدگاه های مختلفی ابراز شده است. علم تفصیلی خداوند قبل از ایجاد ازجمله این مسائل است. حکمت مشاء در این باره به صور مرتسم در ذات که علم تفصیلی فعلی حق تعالی قبل از ایجاد محسوب می شوند معتقد است. عرفان نظری بر محور اندیشه ابن عربی در تبیین علم تفصیلی، از مرتبه واحدیت و اعیان ثابته علمی استفاده کرده است. مسئله تحقیق این است: نقاط اشتراک و اختلاف میان این دو نظریه در تبیین علم تفصیلی چیست و آیا می توان به همگرایی آن ها در این حوزه حکم کرد؟ فرضیه این است که این دو نگرش ازجهت تقدم علم تفصیلی و تاثیر آن بر صدور یا ظهور باهم مشترک اند، اما ازجهت برخی مبانی و لوازم باهم اختلاف دارند؛ لکن با تعالی و تقریب مبانی می توان به همسویی آن ها حکم نمود. در این مقاله به روش تحلیلی، این دو نگاه باهم مقایسه شده و ضمن بررسی مهم ترین جهات اشتراک و اختلاف آن ها، نشان داده شده است که علی رغم اختلاف در برخی جهات، می توان به همراهی و همسویی این دو نظریه حکم نمود.

کلیدواژه ها:

حکمت مشاء ، عرفان نظری ، علم قبل ایجاد ، صور مرتسمه ، واحدیت عرفانی