اثر سطوح مختلف افزودنی عصاره هیدروالکلی پنیرک به جیره غذایی بر عملکرد رشد، قابلیت هضم و فراسنجه های شکمبه ای و خونی بره های نر پرواری

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: استفاده از گیاهان دارویی در تغذیه دام ها، به ویژه در جیره های پرواری، به عنوان یک استراتژی موثر برای بهبود عملکرد رشد و سلامت دام ها مورد توجه پژوهشگران قرار دارد. یکی از این گیاهان، پنیرک (Malva sylvestris) است که به‎دلیل خواص دارویی و درمانی بی شمار خود می تواند تاثیرات مثبت فراوانی بر بهبود عملکرد شکمبه، هضم مواد مغذی، کاهش هزینه خوراک و افزایش کارایی تولید داشته باشد. این گیاه به طور وسیعی در استان های کشور، به‎ویژه خوزستان، بوشهر و هرمزگان در ایران می روید و به‎عنوان یک منبع غنی از ترکیبات فعال زیستی شناخته می شود. با توجه به افزایش استفاده از گیاهان دارویی به عنوان جایگزین برای افزودنی های شیمیایی، هدف این تحقیق بررسی اثر افزودن عصاره هیدروالکلی پنیرک به جیره غذایی بره های نر پرواری بر عملکرد رشد، قابلیت هضم، و پارامترهای شکمبه ای و خونی بود. مواد و روش ها: این تحقیق بر روی ۳۰ راس بره نر عربی با میانگین وزن ۲±۲۲ کیلوگرم و سن ۵±۱۰۰ روز در ایستگاه تحقیقاتی دامپروری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به‎مدت ۹۰ روز انجام شد. بره ها به طور تصادفی در سه تیمار و ۱۰ تکرار تقسیم شدند. تیمارهای آزمایشی شامل تیمار شاهد (بدون عصاره پنیرک) و تیمارهایی با سطوح ۰/۲ و ۰/۴ درصد عصاره پنیرک به‎عنوان درصدی از ماده خشک مصرفی روزانه بودند. جیره های آزمایشی بر اساس نرم افزار سیستم تغذیه نشخوارکنندگان کوچک تنظیم شدند و در دو نوبت صبح و عصر به بره ها داده می شد. در طول دوره آزمایش، وزن گیری هفتگی، اندازه گیری مصرف خوراک روزانه، و نمونه برداری از سرم خون و محتویات شکمبه جهت بررسی پارامترهای خونی و شکمبه ای انجام شد. عصاره پنیرک از گیاه خشک شده به‎روش خیساندن در اتانول ۷۰ درصد استخراج و به عنوان افزودنی به جیره های روزانه دام ها اضافه شد. یافته ها: تیمار حاوی ۰/۲ درصد عصاره پنیرک موجب افزایش معنادار وزن پایان پروار (P = ۰.۰۱۹)، افزایش وزن روزانه(P = ۰.۰۰۸) ، و افزایش مصرف ماده خشک  (P = ۰.۰۲) و خوراک روزانه (P = ۰.۰۶) در مقایسه با تیمارهای دیگر شد. در تیمار ۰/۴ درصد عصاره، اگرچه افزایش در وزن روزانه مشاهده شد، ولی مصرف خوراک به طور قابل توجهی کاهش یافت. همچنین، بیشترین قابلیت هضم ماده آلی (P = ۰.۰۰۹) و پروتئین خام در تیمار ۰/۲ درصد عصاره پنیرک مشاهده شد، که نشان دهنده تاثیر مثبت عصاره پنیرک در بهبود فرآیندهای گوارشی و جذب مواد مغذی است. پارامترهای خونی نشان دادند که سطح نیتروژن اوره ای خون در تیمار ۰/۴ درصد به طور معنی داری کاهش یافت (P=۰.۰۰۱)، که بهبود وضعیت تغذیه ای بره ها را نشان می دهد. کاهش نیتروژن اوره ای خون به طور مستقیم با بهبود استفاده از نیتروژن در بدن مرتبط است که می تواند به کاهش آلودگی محیطی و بهبود کارایی تغذیه ای کمک کند. در مورد پارامترهای تخمیر شکمبه ای، کاهش pH مایع شکمبه (P = ۰.۰۳) در تیمار حاوی ۰/۴ درصد عصاره پنیرک مشاهده شد، که می تواند به بهبود شرایط تخمیر شکمبه و تولید اسیدهای چرب فرار کمک کند. اگرچه، در میزان تولید اسیدهای چرب فرار تفاوت معناداری بین تیمارها مشاهده نشد (P=۰.۹۶). نتایج این تحقیق نشان می‎دهند که افزودن عصاره پنیرک به جیره غذایی بره ها، به ویژه در سطح ۰/۲، درصد تاثیر مثبتی بر بهبود عملکرد رشد  (P = ۰.۰۰۸)و قابلیت هضم مواد مغذی دارد. ترکیبات زیست فعال موجود در عصاره پنیرک، به ویژه اسیدهای فنلی و فلاونوئیدها، می توانند بر میکروبیوم شکمبه تاثیر بگذارند و تخمیر شکمبه ای را بهبود بخشند. همچنین، کاهش سطح نیتروژن اوره ای خون (P = ۰.۰۰۱) در اثر استفاده از عصاره پنیرک نشان دهنده بهبود استفاده از نیتروژن در فرآیندهای متابولیک بود که توانست به کاهش آلودگی محیطی کمک کند. این یافته ها با تحقیقات مشابه در زمینه استفاده از عصاره های گیاهی در جیره دام ها همخوانی دارند. کاهش pH شکمبه (P = ۰.۰۳) در تیمار حاوی ۰/۴ درصد عصاره پنیرک می تواند به بهبود شرایط تخمیر شکمبه و تولید اسیدهای چرب فرار کمک کند، که این اسیدها انرژی لازم برای رشد دام را تامین می کنند. افزایش در تولید اسیدهای چرب فرار، به ویژه استات و بوتیرات، از جمله تغییراتی است که می تواند به بهبود سلامت شکمبه و فرآیندهای گوارشی دام ها منجر شود. این تغییرات همچنین ممکن است به بهبود متابولیسم انرژی و استفاده بهینه از خوراک منجر شوند. همچنین، در تیمار حاوی ۰/۲ درصد عصاره، بهبود در مصرف ماده خشک و خوراک روزانه (P = ۰.۰۲) مشاهده شد که نشان دهنده تاثیر مثبت عصاره پنیرک در افزایش رغبت دام ها به مصرف خوراک است. این افزایش ممکن است به دلیل تاثیرات مثبت عصاره بر فرآیندهای گوارشی و جذب مواد مغذی باشد که دام ها را به مصرف بیشتر خوراک ترغیب می کند. نتیجه گیری: این تحقیق نشان می‎دهد که افزودن عصاره هیدروالکلی پنیرک به جیره غذایی بره های پرواری به ویژه در سطح ۰/۲ درصد موجب بهبود عملکرد رشد (P = ۰.۰۰۸) ، افزایش قابلیت هضم مواد مغذی(P = ۰.۰۰۹) ، و بهبود وضعیت تخمیر شکمبه ای (P = ۰.۰۳) می شود. همچنین، این عصاره تاثیر مثبتی بر کاهش سطح نیتروژن اوره ای خون (P = ۰.۰۰۱) و بهبود ترکیب اسیدهای چرب فرار در شکمبه داشت. عصاره پنیرک به عنوان یک افزودنی طبیعی در جیره دام ها می تواند به عنوان یک راهکار موثر برای بهبود عملکرد رشد و سلامت عمومی دام ها به کار گرفته شود. با توجه به نتایج به دست آمده، استفاده از عصاره پنیرک به عنوان افزودنی طبیعی در جیره های غذایی دام ها می تواند به طور موثری موجب بهبود سلامت و عملکرد دام ها شود. پیشنهاد می شود که در آینده تحقیقات بیشتری در زمینه تاثیرات طولانی مدت و مکانیزم های دقیق اثر عصاره پنیرک روی دام ها انجام شود.

کلیدواژه ها:

Apparent digestibility ، Fattening lambs ، Growth performance ، Mallow extract ، Rumen fermentation parameters ، بره پرواری ، عصاره پنیرک ، عملکرد رشد ، فراسنجه تخمیر شکمبه ای ، قابلیت هضم ظاهری