واکاوی فقهی حقوقی کاربرد سلولهای بنیادین و جبران خسارت در کاربرد آنها

خلاصه مقاله حاضر به بررسی فقهی و حقوقی کاربرد سلولهای بنیادین و جبران خسارت در کاربرد آنها پرداخته است. موضوعی نوپدید و پرچالش که به ویژه در درمان بیماریهای صعب العلاج و بازسازی بافتهای آسیب دیده اهمیت روزافزونی یافته است. مفاهیمی نظیر "حیات رویانی"، "نفخ روح" و "شان انسانی جنین" از منظر قرآن کریم و فقه امامیه تحلیل گردید تا زمانبندی دقیق مراحل تکوین انسان و مرزهای فقهی و اخلاقی در برداشت سلولهای بنیادی روشن گردد. همچنین مسئله ایجاد جنین در محیط آزمایشگاهی و وضعیت فقهی و حقوقی جنین خارج رحمی در پرتو مبانی شرعی مورد بررسی قرار گرفت. با تحلیل مواد ۴۸۷ تا ۴۹۳ قانون مجازات اسلامی و نیز مواد مرتبط از قانون مدنی (۸۵۱، ۹۵۷ و ۱۲۷۰)، مشخص شد که شرط تحقق عنوان جنین یا حمل در متون قانونی استقرار نطفه در رحم زن است با تکیه بر آرای فقهی و حقوقی از جمله نظرات شهید اول، آیت الله یزدی و دکتر شهیدی، این نتیجه حاصل گردید که نابودی رویان آزمایشگاهی، به دلیل عدم تحقق رکن استقرار در رحم مشمول عنوان سقط جنین نبوده و فاقد وصف کیفری است. همچنین به موجب اصول تفسیری در حقوق کیفری امکان توسعه شمول جرم انگاری به این دسته از موارد وجود ندارد در بخش مدنی نیز روشن شد که عنوان "حمل" بر موجود خارج رحمی قابل انطباق نیست. بنابراین رویان حاصل از لقاح آزمایشگاهی در شرایطی که هنوز در رحم مستقر نشده باشد، نه از منظر کیفری جنین محسوب میشود و نه در قلمرو حقوق مدنی عنوان حمل بر آن صدق می.کند پژوهش حاضر در ادامه به تحلیل فقهی و حقوقی مسئولیت ناشی از خسارات وارد شده به آزمودنیهای انسانی در جریان تحقیقات و کاربردهای بالینی سلولهای بنیادی پرداخت انواع زیانهای قابل مطالبه از قبیل خسارات مادی، معنوی و منافع ممکن الحصول تشریح شد و سپس با استناد به قواعد متقن فقهی همچون "لاضرر"، "اتلاف"، "تسبیب" و "ضمان غرور"، چارچوبی برای اثبات مسئولیت مدنی در قبال آسیبهای احتمالی ترسیم گردید. یافتههای پژوهش نشان داد که فقه امامیه با بهره مندی از قواعد قابل انطباق توانایی لازم را برای حمایت از کرامت انسانی، تضمین حقوق آزمودنیها و جبران خسارات وارده در عرصه درمانهای نوین مبتنی بر سلولهای بنیادی داراست.

کلیدواژه ها:

سلولهای بنیادی ، فقهی حقوق ، ایران ، مسئولیت مدنی ، قاعده لاضرر