بررسی سیستم یخچالهای سنتی در معماری بومی ایران با رویکرد توسعه پایدار (مطالعه موردی: یخچال میبد یزد)

معماری اقلیمی همواره یکی از اصول بنیادین در معماری سنتی ایران بوده است به گونه ای که سازگاری با شرایط آب و هوایی مختلف و تامین آسایش انسان در فصول گوناگون مورد توجه معماران قرار داشته است. یکی از نمونه های شاخص این معماری یخچالهای سنتی هستند که با هدف تامین یخ در فصل تابستان از طریق ذخیره سازی یخ تولید شده در زمستان ساخته می شدند. پژوهش حاضر به بررسی سیستم عملکردی یخچالهای سنتی به ویژه در اقلیم گرم و خشک ایران می پردازد و بر اهمیت بازشناسی این سازه ها در چارچوب معماری پایدار تاکید دارد. یخچالهایی همچون یخچال میبد با بهره گیری از عناصر معمارانه ای نظیر، گنبد، دیوارهای سایه انداز، حوضچه های ذخیره سازی، مصالح خشتی و استفاده از عمق، زمین نمونه ای بارز از همسویی معماری با اقلیم هستند. این پژوهش از نوع کیفی و توصیفی-تحلیلی است که با هدف بررسی عملکرد یخچالهای سنتی در معماری بومی ایران با رویکردی اقلیم محور و پایدار انجام شده است. گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته و اطلاعات مورد نیاز از طریق منابع معتبر علمی، مطالعات موردی، اسناد تاریخی، نقشه ها، مشاهدات میدانی و عکس های مستند از یخچال میبد یزد جمع آوری شده است. در این مطالعه ساختار، کالبدی، اجزای اصلی، مصالح به کاررفته و شیوه عملکرد این سازه ها مورد بررسی قرار گرفته و با تطبیق آنها با اصول معماری پایدار، کارآمدی آنها در اقلیم گرم و خشک تحلیل شده است. همچنین تلاش شده است با استناد به منابع تاریخی و معماری، نقش این سازه ها در کاهش مصرف انرژی، سازگاری با محیط زیست و تامین آسایش حرارتی تبیین گردد. یخچالهای سنتی به عنوان سازه هایی کاملا عملکرد گرا نشان دهنده پیوند عمیق میان نیازهای انسانی، اقلیم و امکانات بومی هستند. بررسی دقیق این بناها می تواند الگوهای ارزشمندی برای طراحی معماری معاصر متناسب با شرایط اقلیمی ارائه دهد و فرصت هایی نوین برای تحقق معماری پایدار فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

معماری اقلیمی ، یخچال ، سنتی یخچال ، میبد ، اقلیم گرم و خشک ، معماری پایدار