جایگاه شخصیت منیژه در ظرف سفالی (مجموعه فریر گالری واشنگنتن)

پژوهش حاضر به بررسی سفال نگاره مربوط به داستان بیژن و منیژه، ساخت قرن ششم هجری و متعلق به شهرری، اختصاص یافته است. هدف اصلی این مطالعه، تحلیل نحوه بازنمایی شخصیت منیژه در این اثر تصویری و تطابق آن با متن شاهنامه فردوسی است. سوال کلیدی پژوهش به شرح زیر است: چگونه نقش منیژه در متن شاهنامه و در تصاویر سفال مجموعه فریر واشنگتن بازنمایی شده است و چه تفاوت هایی در تفسیر این شخصیت در این دو رسانه وجود دارد؟ روش تحقیق بر اساس هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی و تحلیل تصویری است. برای جمع آوری داده ها از منابع کتابخانه ای، مراجعه به منابع معتبر داخلی و اینترنتی و مطالعه نمونه های ظرف سفالی با نقش بیژن و منیژه موجود در مجموعه فریر واشنگتن بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که هنرمند سفالگر با حفظ عناصر نمادین، شخصیت منیژه را در کلیت داستان رعایت کرده است. در عین حال، تمرکز او بیشتر بر وفاداری، عشق ورزی و صبر منیژه است و کمتر لایه های قهرمانی و فعالانه او در داستان نمایان است. این در حالی است که در متن شاهنامه، فردوسی منیژه را زنی شیردل، شخصیت فعال و درگیر در نجات بیژن و نماد وفاداری و عشقی قوی تصویر می کند. در پایان، نقوش ظرف سفالی، با بهره گیری از قهرمانی های رستم و عناصر حماسی، حساسیت حماسی داستان را حفظ کرده است، هر چند بیشتر بر جنبه های عاطفی و نمادین شخصیت منیژه تاکید دارند. این مطالعه نشان می دهد که تفاوت هایی در تفسیر و بازنمایی شخصیت منیژه در متن و تصویر وجود دارد، اما هر دو رسانه به نحوی مکمل یکدیگر نقش مهمی در تداوم میراث فرهنگی و روایت های ملی ایران ایفا می کنند. تاکید بر اهمیت وحدت هنرهای تصویری و ادبی در حفظ و انتقال روایت های ملی، از دستاوردهای اصلی این پژوهش است و نشان می دهد که نقش سفالینه ها در ترویج و قرائت داستان های کهن ایرانی اهمیت ویژه ای دارد.

کلیدواژه ها:

شاهنامه فردوسی ، سفال نگاره بیژن و منیژه ، روایت های حماسی و عاشقانه