تحلیل حقوقی قراردادهای هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی در نظام حقوقی ایران

قراردادهای هوشمند با ویژگیهایی همچون خوداجرایی، شفافیت و ثبت عمومی می توانند فرآیندهای تجاری و حقوقی را تسهیل و از دخالت واسطه ها جلوگیری کنند. در نظام حقوقی ایران، به رغم پذیرش کلی این قراردادها به عنوان عقود الکترونیکی، چالش های حقوقی و فقهی متعددی وجود دارد که مانع توسعه و کاربرد گسترده آنها شده است. از مهمترین این چالش ها می توان به احراز اهلیت طرفین، تضمین صحت قصد و رضایت، تعیین قانون حاکم و مرجع صالح برای حل اختلافات و همچنین مسئولیت ناشی از خطاهای احتمالی الگوریتم ها و کدنویسان اشاره کرد. ماهیت غیرمتمرکز و فناوری محور قراردادهای هوشمند، مسائل پیچیده ای را در زمینه اثبات قرارداد و اجرای احکام ایجاد کرده است. از سوی دیگر، اصول فقهی مانند ایجاب و قبول، قصد و رضا، مشروعیت موضوع و مالیت معامله نیازمند بازتعریف و تطبیق با فضای دیجیتال هستند. فقدان چارچوب های قانونی و رویه قضایی مشخص در این حوزه ضرورت تدوین قوانین جدید و همکاری میان حقوق دانان، متخصصان فناوری و قانون گذاران را بیش از پیش آشکار می سازد. همچنین، نقش هوش مصنوعی در نظارت بر اجرای قراردادها و اعتبارسنجی اطلاعات اگرچه فرصت های فراوانی ایجاد می کند، اما بدون وجود مقررات شفاف در زمینه مسئولیت ها و تضمین حقوق طرفین می تواند منبع بروز اختلافات و سوءاستفاده ها باشد. در نهایت با رفع این چالش ها و ایجاد بسترهای قانونی و قضایی مناسب، قراردادهای هوشمند می توانند به عنوان ابزاری موثر در نظام حقوقی ایران به رسمیت شناخته شده و زمینه ساز تحول در فرآیندهای حقوقی، تجاری و مالی کشور گردند.

کلیدواژه ها:

هوش مصنوعی ، قراردادهای هوشمند ، نظام حقوقی ، ایران