پدیدارشناسی ادراک دانشجومعلمان از توسعه مهارت های نرم در برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان (مورد مطالعه؛ پردیس دخترانه شهید هاشمی نژاد مشهد)

انطباق برنامه درسی آموزش عالی با اقتضائات عصر حاضر منجر به توسعه دانش، مهارت ها و نگرش های فراگیران و توسعه شخصیت حرفه ای آنان می شود. در میان اقتضائات جدید یادگیری، توجه به مهارت های نرم در برنامه درسی برجسته شده و توانسته از محرک های اصلی توفیق برنامه های آموزشی معلمان باشد و زمینه استفاده حداکثری دانشجومعلمان از دستاوردهای خود در دانشگاه و موفقیت در شغل و زندگی آینده آنان را فراهم آورد. مهارت های نرم به مثابه ابزاری جهت تکمیل و به-کارگیری مهارت های سخت به شایستگی های غیرفنی و غیرآکادمیک اطلاق می شود که از عملکرد حرفه ای افراد در محیط های شغلی و یا زمینه های اجتماعی پشتیبانی می کند و به عنوان زیر مجموعه ای از مهارت های عمومی جزء اساسی ترین و ضروری-ترین مهارت ها برای موفقیت حرفه ای قلمداد می شود به طوری که زمینه کاربرد یکپارچه دانش و مهارت های حرفه ای معلمان را فراهم می کند. هدف پژوهش حاضر، مطالعه پدیدارشناسانه ادراک دانشجومعلمان از چگونگی توسعه مهارت های نرم در برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان است. این پژوهش با رویکرد کیفی و از نوع پدیدارشناسی توصیفی انجام شد. از آنجا که نگارندگان در پی شناخت پدیده مورد پژوهش از طریق تفاسیر به دست آمده از تجارب زیسته دانشجومعلمان بودند، روش مذکور جهت روشن سازی و توصیف دقیق و عمیق روایت ها به عنوان بهترین روش گردآوری اطلاعات بوده که انتخاب شد. شرکت کنندگان آن از میان دانشجومعلمان رشته آموزش ابتدایی ورودی سال های ۱۴۰۰-۱۳۹۸ دانشگاه فرهنگیان (پردیس دخترانه شهید هاشمی نژاد مشهد) بودند که ۲۵ نفر از آنان به طور هدفمند انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختارمند به صورت حضوری در طول بازه زمانی ۲۰ تا ۴۵ دقیقه ای استفاده شد. جهت تحلیل و اعتباریابی داده های پژوهش از روش هفت مرحله ای کلایزی استفاده شد به نحوی که پس از مطالعه متن مکتوب مصاحبه ها و مقایسه مداوم مفاهیم و عبارات موجود در آنها، کدهایی معنایی استخراج و انتخاب شدند و سپس کدهای انتخاب شده، در جهت تدوین و سازماندهی مضامین، مفهوم بخشی و سپس طبقه بندی شدند. به منظور تامین و تضمین کیفیت و صحت نتایج نیز روش اعتمادپذیری لینکلن و گوبا (۱۹۸۵) که شامل چهار ملاک؛ باورپذیری، اطمینان پذیری، تائیدپذیر پذیری و انتقال-پذیری مورد استفاده قرار گرفت. در مجموع، ۴ مضمون اصلی و ۱۵ زیر مضمون شناسایی شد که نشان داد عناصر برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان نقش مهمی در توسعه مهارت های نرم ایفا می کنند. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که روش های تدریس استادان، محتوا، مواد و منابع یادگیری، دوره های کارورزی و محیط دانشگاه فرهنگیان از عناصر موثر در توسعه مهارت-های نرم دانشجومعلمان می باشند. فعالیت های یاددهی و یادگیری از بسترهای مهم و موثر در توسعه مهارت های نرم است که از طریق روش ها و راهبردهای آموزشی و اجرای روش های تدریس متعدد و متناسب از قبیل؛ روش های تدریس پروژه محور، تجربه محور، آزمایش محور و تعامل محور به آموزش دانش و محتوا و پرورش مهارت ها می پردازد. منابع، مواد، وسایل و ابزارهای آموزشی نیز از عناصر مهم برنامه درسی است که تسهیل گر فرایند انتقال محتوای آموزشی و ضامن تقویت مهارت ها است که از طریق ارائه دروس عملی، کارگاهی و مهارتی پیگیری می شود. دوره های کارورزی نیز از طریق مجموعه ای از اقدامات، تعاملات، تجربیات و مشاهدات آموزشی بستر غنی برای ایجاد و تقویت مهارت های نرم آنان به وجود می آورد. حضور دانشجومعلمان در محیط دانشگاه و تعامل با عناصر علمی، اجتماعی و عاطفی موجود در محیط نیز تاثیرات قابل ملاحظه ای بر یادگیری و توسعه مهارت های نرم آنان دارد. به عبارتی دیگر، با استفاده از روش های عملی، تجربی و آزمایشی، تعاملی و تاملی، عملی و کارگاهی که دانشجومعلمان در اثر حضور در کلاس درس دانشگاه و مطالعه مواد و منابع یادگیری تخصصی آموزش می بینند و یا در خلال دوره های کارورزی و زندگی دانشجویی تجربه می کنند، امکان توسعه این مهارت ها برای آنان فراهم می شود. بر اساس یافته های کلی پژوهش پیشنهاد می شود که در وهله اول در اصلاح و بازنگری برنامه درسی رشته آموزش ابتدایی به تلفیق و ادغام مهارت های نرم توجه شود و علاوه بر آن نظارت های مستمری مبنی بر اجرای مطلوب آن صورت گیرد تا توازن میان نظر و عمل در برنامه درسی رعایت شود.

کلیدواژه ها:

برنامه درسی ، دانشجومعلمان ، دانشگاه فرهنگیان ، مهارت های نرم